Krew pępowinowa – czy warto ją bankować?

Co to jest krew pępowinowa?

Krew pępowinowa to krew, która znajduje się w pępowinie i łożysku. Już dziś ma ona szerokie zastosowanie w medycynie, a badania nad jej przydatnością ciągle trwają.

Przygotowując się do porodu, przyszli rodzice mogą podjąć decyzję, co stanie się z popłodem. Jedną z możliwości jest pozostawienie w szpitalu w celu zutylizowania. Opcją, którą warto wziąć pod uwagę, jest również pobranie materiału (krwii pępowinowej) w celu zabezpieczenia przyszłego zdrowia i życia dziecka.

Krew pępowinową można przechowywać wyłącznie w specjalnie do tego przeznaczonych bankach krwi.

Jak przebiega pobranie i przechowywanie krwi pępowinowej?

Zamiar zachowania krwi pępowinowej należy zgłosić do wybranego banku w II lub III trymestrze ciąży. Zestaw pobraniowy zostaje dostarczony przez bank po podpisaniu umowy i dokonaniu opłaty.

Sam zabieg przeprowadza specjalnie przeszkolona położna. Dzieje się to tuż po odpępnieniu noworodka. Procedura jest nieinwazyjna i bezbolesna. Jest również bezpieczna dla matki i dziecka – komplikacje w jej trakcie zdarzają się niezwykle rzadko.

W zależności od wybranego przez rodziców pakietu, porcja krwi jest pobierana z samej pępowiny lub również z łożyska. Następnie worek z materiałem trafia do pojemnika z płynem zapobiegającym krzepnięciu. Całość jest umieszczana w styropianowym opakowaniu, w którym znajdują się torebki z substancjami stabilizującymi temperaturę. Tak przygotowana paczka zostaje przewieziona specjalnym transportem do laboratorium.

Na miejscu krew jest badana i specjalnie preparowana. Oddzielone zostają erytrocyty oraz osocze. Pozyskany materiał przechowuje się w ciekłym azocie. Optymalna dla komórek macierzystych temperatura wynosi -196 ⁰ C. Bezpieczny czas deponowania krwi jak dotąd nie został określony. Najstarsze przebadane komórki były przechowywane przez 24 lata. Po rozmrożeniu nie stwierdzono u nich zmiany właściwości.

Po co bankować krew pępowinową?

Krew pępowinowa to szczególny typ płynu ustrojowego. Znajdują się w niej komórki macierzyste, które mają potencjał do przeradzania się w inne, różne typy komórek. Z tego powodu są skuteczne w leczeniu chorób takich jak białaczka czy schorzenia atakujące układ odpornościowy. Pomagają zastępować zmienione patologicznie (np. nowotworowe) tkanki zdrowymi.

Rodzaje komórek macierzystych pozyskiwanych z krwi pępowinowej to:

• komórki krwiotwórcze (hematopoetyczne),

• komórki regenerujące (mezenchymalne),

• komórki embrionalne (VSEL).

Przeciętna porcja krwi pępowinowej to ok. 70 ml. Z jednej dawki takiej krwi uzyskuje się zazwyczaj ok. 1 miliarda komórek macierzystych.

Przeszczep komórek macierzystych z krwi pępowinowej może uratować życie Twojego dziecka, jeżeli w przyszłości zajdzie potrzeba jego leczenia. Biorcą może być również członek rodziny (np. rodzeństwo) lub osoba obca pod warunkiem wykazania zgodności genetycznej.

Komórki macierzyste zawarte w krwi pępowinowej mają większą skuteczność leczniczą niż te, które można pozyskać ze szpiku kostnego lub krwi obwodowej dorosłego dawcy. Zdecydowanie szybciej namnażają się w organizmie, co zwiększa prawdopodobieństwo szybkiego powrotu pacjenta do zdrowia.

Kontrowersje wokół pobierania krwi pępowinowej

Jak każda nowa procedura medyczna, również bankowanie krwi pępowinowej ma swoich zwolenników i przeciwników. Istnieje wiele kontrowersji związanych zarówno z procedurą pobierania materiału biologicznego tego typu, jak i jego późniejszego wykorzystania.

Brak jednoznacznych wyników badań

Medycyna jak dotąd nie potwierdziła jednoznacznie wpływu terapii komórkami macierzystymi z krwi pępowinowej na poprawę zdrowia pacjentów. Trudności wynikają m.in. z tego, że procedury lecznicze w leczeniu chorób takich jak białaczka niosą ze sobą obciążenie etyczne. Dotyczy to zwłaszcza przypadków, w których pacjentami są dzieci. Leczenie chorób nowotworowych zwykle przebiega wielotorowo. Jeżeli pacjent znajdzie się w stanie remisji, trudno jest jednoznacznie określić, który czynnik wpłynął pozytywnie na jego organizm. Nie ulega jednak wątpliwości, że komórki macierzyste pozyskane z krwi pępowinowej mogą stanowić ratunek m.in. dla pacjentów, którzy mają problem ze znalezieniem zgodnego dawcy szpiku.

Ryzyko związane z terapią

Wielu lekarzy wskazuje, że przy chorobach mających podłoże genetyczne wykorzystanie własnych komórek pacjenta w celach terapeutycznych jest wysoce niewskazane. Podanie komórek macierzystych z krwi dziecka może bowiem spowodować nawrót objawów. Znacznie bezpieczniejszą procedurą jest ta, w której biorca dostaje komórki od innej osoby. Z tego punktu widzenia pobieranie krwi pępowinowej w celu zabezpieczenia dziecka przed skutkami ewentualnego zachorowania wydaje się być pozbawione sensu. Doskonałym pomysłem jest jednak przekazanie materiału do publicznego banku krwi pępowinowej, z którego mogą korzystać inni potrzebujący.

Ryzyko obecne podczas pobierania

Choć zabieg pobrania własnej krwi pępowinowej jest nieinwazyjny, może przebiegać ze szkodą dla dziecka. Obecnie wiemy, że zaciśnięcie pępowiny powinno odbyć się dopiero wówczas, gdy przestanie ona pulsować. Odpępnienie noworodka często zostaje jednak przyspieszone w celu uzyskania materiału biologicznego dobrej jakości. Może to prowadzić do niekorzystnych następstw zdrowotnych, takich jak zwiększone ryzyko wystąpienia anemii u dziecka.

Stosunkowo mała wydajność

W jednej porcji krwi pępowinowej znajduje się tyle komórek, ile – wg różnych źródeł – wystarczy do przeszczepienia biorcy ważącemu 40-50 kg. Problem ten można jednak obejść, stosując w terapii materiał pobrany od dwóch różnych dawców. Lekarze praktykują również przeszczepianie komórek macierzystych pochodzących z różnych źródeł – np. krwi i szpiku.

Koszty wykorzystania pobranych komórek

Przeszczep krwi pępowinowej nie jest w Polsce refundowany. Koszty leczenia komórkami macierzystymi pokrywa z własnej kieszeni pacjent. Niekiedy można też uzyskać wsparcie powołanych do takich zadań fundacji. Terapia może kosztować nawet kilkadziesiąt tysięcy euro.

Jak wybrać bank krwi pępowinowej?

Jeżeli zdecydujesz się na pobranie krwi z pępowiny po urodzeniu dziecka, musisz wyznaczyć podmiot odpowiedzialny za przeprowadzenie procedury. Największym bankiem komórek z krwi pępowinowej w Polsce jest Polski Bank Komórek Macierzystych (PBKM). Istnieją również instytucje prywatne powołane do tego samego celu. Różnica pomiędzy każdym z takich ośrodków polega na rodzajach oferowanych przez nie pakietów. Mogą one obejmować różne usługi dodatkowe, np. pobranie i zdeponowanie sznura pępowinowego.

Banki naliczają opłatę za przechowywanie krwi w swoich magazynach. Procedura nie jest refundowana przez NFZ. Cena pobrania krwi z łożyska i/lub pępowiny dziecka oraz jej zdeponowania wynosi średnio 2000 zł. Następnie co roku należy regulować rachunek w wysokości ok. 300-400 zł. Zazwyczaj możliwe jest również opłacanie abonamentu na kolejne 5, 10 lub nawet 25 lat. Płatności można też podzielić na comiesięczne raty.

lek. Marta Dąbrowska