Spis treści

Czym jest urlop macierzyński i rodzicielski? 

Z racji urodzenia maluszka lub przyjęcia dziecka na wychowanie jego opiekunom przysługuje urlop macierzyński i rodzicielski. Są to płatne przerwy w pracy, do których mają prawo rodzice czynni zawodowo. Urlop taki przysługuje więc osobom, które w momencie narodzin dziecka pozostają pracownikami, a ich pracodawca odprowadza składki do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS). 

Urlop macierzyński trwa od 20 do 37 tygodni. Dopiero po jego zakończeniu można wykorzystać urlop rodzicielski. Jest to wolne, dzięki któremu opiekunowie maluszka mogą znacznie dłużej pozostać z nim w domu. Urlop taki trwa 32 lub 34 tygodnie, natomiast w przypadku adopcji starszego dziecka (powyżej 7 lat), jego wymiar to 29 tygodni. Łączny okres urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego wynosi rok. 

 

Komu przysługuje wolne od pracy po narodzinach dziecka? Jaka umowa jest potrzebna? 

Do ww. urlopu uprawnia umowa o pracę, zarówno na czas nieokreślony, jak i określony. W ostatnim przypadku urlop otrzyma mama, której czas trwania umowy obejmuje okres, w którym wypada urlop macierzyński. Jeśli natomiast umowa na czas określony zakończyła się w trakcie ciąży lub kobieta w czasie ciąży odbywała w pracy okres próbny powyżej jednego miesiąca i z datą zakończenia po trzecim miesiącu ciąży, pracodawca zobowiązany jest przedłużyć umowę do dnia porodu. Tym samym po urodzeniu dziecka kobieta przestaje być pracownikiem i nie przysługuje jej urlop macierzyński. Może ona natomiast liczyć na zasiłek macierzyński – nie należy mylić tych pojęć. Na wsparcie finansowe mogą liczyć również młode mamy, które nie pracowały lub pracowały w oparciu o umowy cywilno–prawne. Świadczenia takie nie są jednak urlopem. 

 

Kto poza mamą może skorzystać z urlopu macierzyńskiego?

Warto zaznaczyć, że urlop macierzyński jest obowiązkowy. 14 tygodni urlopu macierzyńskiego to czas, który bezwzględnie przysługuje mamie. Pracodawca nie odmówi Ci tego prawa (jesteś chroniona przez Kodeks Pracy), ale również Ty nie możesz z niego zrezygnować – jest to wolne obowiązkowe, które w stu procentach należy się Tobie i dziecku. Urlop możesz przerwać lub wcześniej z niego zrezygnować tylko w przypadku wyjątkowych zdarzeń, np. pobytu dziecka lub swojego w szpitalu.

Pozostałe 6 tygodni urlopu może natomiast wykorzystać tata, jeśli także jest pracownikiem. Warunkiem jest jednak Twój powrót do pracy. Oboje rodzice nie mogą jednocześnie przebywać na macierzyńskim. Niekiedy całość lub część urlopu przejmuje ojciec dziecka lub nawet inny członek bliskiej rodziny. Dotyczy to jednak tylko szczególnych sytuacji, takich jak np. niezdolność matki do opieki nad dzieckiem. W takiej sytuacji jest to jednak urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego. 

 

Zasady korzystania z urlopu rodzicielskiego

Zupełnie inne są zasady korzystania z urlopu macierzyńskiego oraz urlopu rodzicielskiego. Po pierwsze, ostatni z nich to wolne nieobowiązkowe i w każdej chwili (za pisemną zgodą pracodawcy) można z niego zrezygnować. Większość rodziców korzysta jednak z tej opcji, aby dłużej zostać z dzieckiem w domu. 

Po drugie, urlop rodzicielski można podzielić na części – nie musisz wykorzystywać go od razu w całości. Jeśli wybierzesz takie rozwiązanie, możesz podzielić urlop na maksymalnie 4 części, które należy wykorzystać przed zakończeniem roku kalendarzowego, w którym Twój maluszek skończy 6 lat. Pierwszą z takich przerw w pracy możesz wykorzystać w wymiarze 6 tygodni urlopu rodzicielskiego. Kolejne powinny natomiast wynosić nie mniej niż 8 tygodni, z wyjątkiem ostatniej, która także może być krótsza.

Po trzecie, rodzice mogą dowolnie dzielić się opieką nad dzieckiem. Urlop rodzicielski może wykorzystać w całości mama lub tata, naprzemiennie lub wspólnie w tym samym czasie. Jeśli oboje zdecydujecie się na jednoczesną przerwę w pracy, wówczas wymiar urlopu się sumuje. Wyjaśniając, gdy wybierzecie wspólny urlop rodzicielski w wymiarze do 16 tygodni, w tym czasie wykorzystacie łącznie 32 tygodnie (całość urlopu). 

Kolejną różnicą pomiędzy omawianymi urlopami jest fakt, że możesz łączyć korzystanie z urlopu rodzicielskiego z pracą zawodową, np. wracając do pracy na pół etatu. Wówczas wymiar wolnego zostanie wydłużony proporcjonalnie, np. o połowę pełnego wymiaru czasu pracy, jednak nie dłużej niż do 64 tygodni przy jednym dziecku i 68 tygodni przy porodzie mnogim. 

 

Ile trwa urlop macierzyński? 

Najczęściej datą rozpoczęcia urlopu jest termin porodu. Młoda mama może jednak część urlopu macierzyńskiego wykorzystać, będąc jeszcze w ciąży, jednak nie więcej niż 6 tygodni, licząc do planowanej daty przyjścia dziecka na świat. W takich sytuacjach pierwszym dniem urlopu jest ten umieszczony na odpowiednim wniosku, a po porodzie okres wolnego zostanie skrócony o taką samą ilość tygodni.

Wymiar urlopu macierzyńskiego zależy od liczby dzieci urodzonych w trakcie jednego porodu lub podopiecznych przyjętych na wychowanie w tym samym czasie. Po porodzie możesz liczyć na:

  • 20 tygodni przy jednym maluszku;

  • 31 tygodni w przypadku bliźniąt;

  • 33 tygodnie po urodzeniu trojaczków;

  • 35 tygodni przy czwórce dzieci;

  • 37 tygodni w przypadku pięcioraczków i więcej. 


Ile wynosi okres urlopu rodzicielskiego?

Również wymiar urlopu rodzicielskiego zależy od tego, czy jest to poród jednego maluszka, czy też ciąża mnoga. Przy jednym dziecku macie prawo do 32 tygodni wolnego, natomiast przy bliźniętach i większej liczbie potomstwa do 34 tygodni. Rodzicom adopcyjnym prawo do urlopu rodzicielskiego przysługuje w takim samym wymiarze. Wyjątkiem jest adopcja dziecka starszego – wówczas jest to 29 tygodni. 

 

Kiedy i jak należy złożyć wniosek o urlop? 

Pisemny wniosek o udzielenie urlopu składa się do pracodawcy. W przypadku urlopu macierzyńskiego nie jest określone prawnie, kiedy powinien być on złożony – urlop taki z zasady, nawet jeśli wniosek nie będzie złożony, rozpoczyna się w dniu porodu. Wcześniej wniosek musisz złożyć, jeśli chcesz skorzystać z części urlopu w trakcie ciąży. Wówczas należy dołączyć do niego zaświadczenie lekarskie, na którym będzie wskazana przewidziana data porodu. 

Istotny jest natomiast termin wniosku pracownika o udzielenie urlopu rodzicielskiego, ponieważ na podstawie daty jego złożenia ustalana jest wysokość późniejszego świadczenia. 

Również jeśli będziesz chciała wcześniej wrócić do pełnienia obowiązków zawodowych, powinnaś złożyć wniosek do pracodawcy nie później niż 7 dni przed rozpoczęciem pracy. 

 

Na jaką kwotę można liczyć? Ile wynosi zasiłek macierzyński? 

Zasiłek macierzyński za okres urlopu wynosi 100% podstawy wymiaru zasiłku, czyli dotychczas pobieranego wynagrodzenia. Przez 5 miesięcy otrzymasz więc od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych tyle, ile wcześniej zarabiałaś. Jeśli natomiast zdecydujesz się na urlop rodzicielski, kwota ta zostanie podzielona w zależności od terminu złożenia wniosku do pracodawcy, co wygląda następująco:

  • jeśli przed upływem 21 dni po porodzie złożysz wniosek jednocześnie o urlop macierzyński i rodzicielski, otrzymasz 80% wcześniejszej pensji przez cały rok trwania obu urlopów;

  • jeśli złożysz tylko wniosek o urlop macierzyński, a oddzielny wniosek o urlop rodzicielski później niż 21 dni po porodzie, w czasie trwania urlopu macierzyńskiego, czyli przez 5 miesięcy (20 tygodni), będziesz otrzymywać 100% wynagrodzenia, a na urlopie rodzicielskim 60%. 

Warto zaznaczyć, że w obu przypadkach łącznie otrzymasz taką samą kwotę, jednak będzie ona inaczej podzielona. Urlop rodzicielski i macierzyński pozwala mamie pozostać z maluszkiem w domu przez pełny rok. Jeśli jednak po tym okresie nie będziesz chciała wrócić do wykonywania pracy, do dyspozycji masz również urlop wychowawczy, a ojcowie mogą też skorzystać z 14 dni urlopu ojcowskiego, określanego także jako urlop tacierzyński. 

 

 

Źródła:

 

  1. https://www.gov.pl/web/rodzina/urlop-macierzynski

  2. https://www.gov.pl/web/rodzina/urlop-rodzicielski 

  3. https://www.gov.pl/web/rodzina/urlop-ojcowski

  4. https://www.zus.info.pl/ile-wynosi-zasilek-macierzynski-i-komu-przysluguje/