Spis treści

Czym się charakteryzuje ból porodowy?

Silny ból podczas porodu towarzyszy większości kobiet i jest zupełnie naturalnym mechanizmem, jednak nie zawsze jesteśmy w stanie sobie z nim poradzić. Ból porodowy, spowodowany skurczami i rozwieraniem szyjki macicy, jest przesyłany za pośrednictwem współczulnych nerwów trzewnych, które wnikają do rdzenia kręgowego. W późniejszym etapie porodu rozciąganie krocza przewodzi stymulację bólową za pośrednictwem nerwu sromowego i nerwów krzyżowych.

Na poziom odczuwanego bólu podczas porodu oprócz procesów fizjologicznych, wpływać może też wiele innych czynników, np.:

  • przewidywane przez kobietę doznania związane z narodzinami dziecka,

  • poziom przygotowania do porodu,

  • obecność wsparcia emocjonalnego,

  • wiek rodzącej,

  • poziom stresu,

  • odczuwanie strachu i niepokoju.

Silny ból jest bardzo mocnym czynnikiem stresogennym, wywołuje strach i może przedłużać akcję porodową. Chociaż nie stanowi zagrożenia dla życia rodzącej, może mieć konsekwencje neurologiczno-psychologiczne. Niektóre badania wskazują, że brak znieczulenia zwiększa ryzyko depresji poporodowej. Jednym z rozwiązań jest znieczulenie zewnątrzoponowe. Zanim jednak zdecydujemy się na tę formę uśmierzania bólu, warto rozważyć całkowicie bezinwazyjne niefarmakologiczne metody łagodzenia bólu, do których należą m.in.: relaksacja, świadomość ciała, odpowiednia aktywność ruchowa podczas porodu, hydroterapia (poród w wodzie).

 

Co to jest znieczulenie zewnątrzoponowe?

Znieczulenie zewnątrzoponowe (ZZO) to analgezja o charakterze regionalnym. Polega na wprowadzeniu cienkiego cewnika do przestrzeni zewnątrzoponowej, która znajduje się w kręgosłupie pomiędzy oponą twardą rdzenia kręgowego a kośćmi i więzadłami kanału kręgowego. Wkłucie wykonuje się najczęściej w odcinku lędźwiowym kręgosłupa, poniżej zakończenia rdzenia kręgowego. Przez cewnik podawane są leki miejscowo znieczulające (np. lidokaina lub bupiwakaina) i opioidowe (np. morfina lub fentanyl). Celem znieczulenia porodowego jest ograniczenie bólu podczas porodu, a nie jego zupełne zniesienie.

Środki znieczulające nie krążą w układzie krwionośnym, lecz pozostają przede wszystkim w tzw. przestrzeni zewnątrzoponowej i tylko w minimalnym stopniu przedostają się do krążenia matki, a w jeszcze mniejszym do krążenia płodu. Ryzyko wystąpienia powikłań u nowo narodzonego dziecka jest więc minimalne.

 

Znieczulenie do porodu – wskazania

Znieczulenie zewnątrzoponowe wykonuje się przede wszystkim na życzenie pacjentki, jeśli oczywiście nie ma do tego przeciwwskazań. Ostateczną decyzję o zastosowaniu ZZO podejmuje lekarz anestezjolog w porozumieniu z prowadzącym poród ginekologiem.

Przeciwwskazania do znieczulenia zewnątrzoponowego przy porodzie

Wśród przeciwwskazań do przeprowadzenia znieczulenia zewnątrzoponowego znajdują się:

  • małopłytkowość,

  • zaburzenia krzepnięcia krwi,

  • zmniejszona objętość krwi krążącej,

  • zakażenie w miejscu planowanego wkłucia,

  • posocznica,

  • niektóre choroby ośrodkowego układu nerwowego,

  • niektóre choroby i wady serca,

  • niewyrównana gospodarka wodno-elektrolitowa,

  • niewyrównane nadciśnienie tętnicze,

  • zaawansowane zmiany w obrębie stawów kręgosłupa okolicy lędźwiowej,

  • poród w wodzie,

  • brak zgody pacjentki.

Jak wygląda znieczulenie zewnątrzoponowe podczas porodu?

Zastosowanie u kobiety znieczulenia w trakcie porodu wiąże się z koniecznością obecności na sali porodowej anestezjologa i wzmożonego nadzoru ze strony lekarza położnika, położnych oraz dodatkowego monitorowania rodzącej i płodu.

Moment rozpoczęcia znieczulenia zewnątrzoponowego zależy od etapu porodu. Zazwyczaj nie wykonuje się go na początku porodu, ale czeka się do chwili, gdy rozwarcie szyjki macicy osiągnie około 4 cm. Anestezjolodzy odradzają zakładanie ZZO  gdy rozwarcie jest większe niż 8 cm.

Znieczulenie podczas porodu zakładane jest w pozycji leżącej (na boku) lub siedzącej. Kobieta musi przygiąć głowę do mostka. Lekarz wprowadza igłę w kanał kręgowy, a następnie ją usuwa. W miejscu wkłucia pozostaje cienki, elastyczny cewnik, przez który aplikowane są kolejne dawki leków przeciwbólowych. Dawka analgetyku jest jak najniższa – celem anestezjologa jest uzyskanie odpowiedniego działania przeciwbólowego przy jednoczesnej minimalizacji działań niepożądanych i zachowaniu mobilności rodzącej. W większości przypadków wystarczy niewielka ilość leku, aby skutecznie złagodzić ból porodowy. ZZO zaczyna działać już po kilku minutach.

 

Wpływ znieczulenia zewnątrzoponowego na poród – zalety i wady

Prawidłowo podane znieczulenie zewnątrzoponowe nie powinno wpłynąć na przebieg porodu. Znacznie zmniejsza ból odczuwany podczas porodu, nie zaburzając przy tym czucia w obrębie kończyn dolnych, więc rodząca może aktywnie i świadomie uczestniczyć w akcji porodowej. Odpowiednio dobrane substancje użyte w prawidłowych dawkach nie powinny też wywierać istotnego wpływu na punktację Apgar i stan noworodka.

Według niektórych obserwacji zastosowanie znieczulenia zewnątrzoponowego u ciężarnej obniża poziom katecholamin w jej krwi, wpływa pozytywnie na układ krążenia i układ oddechowy. Znieczulenie u rodzącej może mieć również korzystny wpływ na osoby towarzyszące jej podczas porodu. Zaobserwowano, że ojcowie, którzy przebywają na sali porodowej z partnerkami korzystającymi ze znieczulenia, czują się bardziej pomocni i zaangażowani w poród, oraz odczuwają mniej stresu i lęku.

Z drugiej strony wykazano, że znieczulenie zewnątrzoponowe może wpływać na czas trwania porodu, wydłużając zarówno I, jak i II okres porodu. Rodząca może mieć trudności z rozpoznaniem szczytu skurczu i efektywnym parciem. Porody przebiegające ze znieczuleniem zewnątrzoponowym częściej wymagają zastosowania próżnociągu lub kleszczy. Ten rodzaj znieczulenia zwiększa też ryzyko porodu przez cięcie cesarskie.

 

Skutki uboczne znieczulenia zewnątrzoponowego

Ryzyko skutków ubocznych podczas znieczulenia zewnątrzoponowego zależy przede wszystkim od ogólnego stanu zdrowia pacjentki oraz występujących u niej chorób towarzyszących.

Działania niepożądane, jakie mogą pojawić się u matki po znieczuleniu zewnątrzoponowym, to m.in.:

  • krwiak w przestrzeni zewnątrzoponowej lub stan zapalny w miejscu wkłucia cewnika,

  • tymczasowe obniżenie ciśnienia tętniczego krwi,

  • reakcja skórna na zastosowane leki (zaczerwienienie, wysypka, świąd),

  • przemijające drętwienie nóg.

U dziecka mogą wystąpić problemy ze ssaniem piersi oraz uboższa reakcja na bodźce w pierwszym miesiącu życia.

W bardzo rzadkich przypadkach po znieczuleniu zewnątrzoponowym mogą wystąpić u rodzącej poważne powikłania, np.:

  • bóle głowy,

  • gorączka,

  • zatrzymanie moczu,

  • silny ból pleców,

  • przedłużające się zaburzenia czucia,

  • osłabienie obu kończyn dolnych lub ich porażenie,

  • ropień przestrzeni zewnątrzoponowej,

  • zapalenie mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych,

  • zatrzymanie pracy serca, w którego następstwie może dojść do uszkodzenia mózgu.

 

lek. Marta Dąbrowska

 

Źródła:

 

https://podyplomie.pl/publish/system/articles/pdfarticles/000/013/089/original/33-40.pdf?1472472022