Spis treści

Czym jest atopowe zapalenie skóry/AZS u niemowlaka? 

Atopowe zapalenie skóry (AZS) to choroba o podłożu alergicznym, genetycznym i środowiskowym. W jej przebiegu dochodzi do licznych zmian skórnych, którym towarzyszy uporczywy świąd. 

Niemal w 90% objawy atopowego zapalenia skóry występują przed ukończeniem 5. roku życia, dlatego jest to schorzenie uznawane za chorobę wieku dziecięcego. Co więcej, szacunkowo ok. połowa przypadków dotyczy dzieci poniżej 2. roku życia. Pierwsze objawy AZS u niemowlaka mogą wystąpić już w 5–6 mieściu życia, co może mieć związek z wprowadzeniem pokarmów stałych do jego diety.    

 

AZS u niemowlaka – możliwe przyczyny 

Atopowe zapalenie skóry to choroba o podłożu alergicznym. Jej występowanie wiąże się więc z nieprawidłową odpowiedzią układu immunologiczne na kontakt z czynnikiem, który w warunkach prawidłowych nie powinien wywoływać żadnych objawów. 

Dolegliwości skórne u dziecka chorującego na AZS, w tym u niemowlaka zwykle występują po kontakcie z alergenem, czyli czynnikiem uczulającym. Może nim być zarówno składnik pokarmowy, jak i alergen wziewny, np. pyłek rośliny lub roztocze kurzu domowego. Najczęściej jednak AZS u niemowlaka ma związek z uczuleniem na białka mleka krowiego i jajek, a także orzechy, ryby, soję i pszenicę. 

Układ immunologiczny maluszka reaguje nieprawidłowo na kontakt z alergenem, rozpoznając go jako zagrożenie. W konsekwencji dochodzi do wytworzenia przeciwciał, które są przyczyną objawów skórnych. Jednocześnie odporność dziecka nie jest jeszcze dostatecznie rozwinięta, dlatego też małemu organizmowi łatwiej jest zareagować niewłaściwie na niektóre składniki pokarmowe, niż przystosować się do ich obecności.  

Uważa się, że AZS u niemowlaka ma także podłoże genetyczne, dlatego ryzyko wystąpienia schorzenia wzrasta, jeśli chorują lub chorowali również członkowie rodziny. Ryzyko wystąpienia atopowego zapalenia skóry u dziecka rodziców zdrowych jest znacznie niższe, ale wciąż występuje. 

Na AZS u niemowlaka mogą wpływać także czynniki środowiskowe, głównie zanieczyszczenia, zmiany klimatyczne i stres. Niestety jak do tej pory przyczyny AZS u niemowlaka, starszych dzieci czy osób dorosłych nie zostały całkowicie wyjaśnione, dlatego podstawą leczenia jest łagodzenie objawów i unikanie czynników, które mogą nasilać dolegliwości. 

 

Jak wygląda AZS u niemowlaka? Objawy 

AZS u niemowlaka objawy daje dość wyraźne, jednak bywają one niekiedy mylone z nadmiernym przesuszeniem skóry pod wpływem czynników zewnętrznych. Skóra atopowa jest skłonna do utraty wody, dlatego łatwo ulega wysuszeniu, staje się też wrażliwa i podatna na podrażnienia.

Przy AZS u niemowlaka pojawiają się też miejscowe objawy w postaci wykwitów skórnych. Zwykle mają one postać grudek i pęcherzyków, które niekiedy występują tak gęsto, że tworzą rany i łuszczące się strupy. Ogniska rumieniowe (zaczerwienione plamy) zwykle mają wyraźnie zaznaczoną granicę. 

Charakterystycznym objawem AZS u niemowlaka jest uporczywy świąd skóry. Niemowlę zwykle reaguje na dyskomfort płaczem i rozdrażnieniem. Maluch przez świąd może też mieć problemy ze snem, często się przebudzać, co dodatkowo potęguje jego niepokój. Z kolei pogłębiający się stres u dziecka może przyczyniać się do zaostrzenia objawów atopowego zapalenia skóry.   

 

Na jakich partiach ciała pojawiają się objawy AZS u niemowlaka? 

Miejsce występowania zmian skórnych u osób chorujących na atopowe zapalenie skóry w dużej mierze zależy od wieku. AZS u niemowlaka zwykle objawia się na partiach ciała, takich jak:

  • policzki – często wyglądają one jakby były polakierowane;

  • tułów; 

  • skóra owłosiona głosy, a także czoło i brwi;

  • zgięcia kolan, łokci, nadgarstków, niekiedy pachwin, jednak zwykle bez okolic intymnych.

 

AZS u niemowlaka – jak leczyć to schorzenie? 

Atopowe zapalenie skóry to choroba przewlekła, charakteryzująca się występowaniem okresów zaostrzeń i remisji. Jej przyczyny nie są dokładnie poznane, dlatego też leczenie AZS u niemowlaka ogranicza się do łagodzenia objawów i unikania czynników, które mogą nasilać objawy, a także czynników działających drażniąco na delikatną skórę. 

To, jak leczyć AZS u niemowlaka zależy od intensywności zmian skórnych. Jednak również gdy objawy ustąpią, konieczna jest odpowiednia pielęgnacja skóry. Także dieta przy atopowym zapaleniu skóry odgrywa ważną rolę. Polega ona przede wszystkim na unikaniu alergenów, które mogą wywoływać objawy skórne. 

Objawy AZS u niemowlaka mogą być zaostrzane przez czynniki środowiskowe, dlatego należy unikać przede wszystkim:

  • zanieczyszczeń – warto dbać o czystość w mieszkaniu, eliminując kurz;

  • wahań temperatury – niemowlęcia nie należy przegrzewać, jego ubranka powinny być wykonane z materiałów zapewniających swobodny przepływ powietrza, natomiast unikać należy sztucznej i wełnianej odzieży;

  • drażniących kosmetyków – należy unikać kremów, balsamów, mydeł i płynów zawierających sztuczne barwniki, konserwanty i substancje zapachowe, które mogą podrażniać delikatną skórę. 

 

AZS u niemowlaka – pielęgnacja wrażliwej skóry 

Zawsze podstawą pielęgnacji delikatnej skóry jest stosowanie łagodnych preparatów, zwłaszcza jeśli stwierdzone zostanie AZS u niemowlaka. Czym smarować ciało dziecka? Skóra atopowa jest sucha, szorstka, podatna na pękanie i łuszczenie, dlatego należy ją intensywnie nawilżać i natłuszczać. Najlepiej w tym celu sprawdzają się emolienty. 

Emolienty tworzą na skórze niewidzialną warstwę ochronną, która zapobiega przeznaskórkowej utracie wody, stwarzając warunki korzystne do regeneracji skóry. Preparaty tego typu nawilżają skórę i przywracają jej elastyczność. Kremami i balsamami można smarować skórę dziecka kilka razy dziennie. Warto nakładać kosmetyki tuż po umyciu i delikatnym osuszeniu skóry, tak aby zatrzymać na jej powierzchni jak najwięcej cząsteczek wody. 

Także do mycia należy stosować łagodne kosmetyki przeznaczone do skóry atopowej. Ważny jest również sposób wykonywania kąpieli. Przy zaostrzonych objawach warto kąpać niemowlę w przegotowanej i ostudzonej wodzie, tak aby zmniejszyć ryzyko infekcji skórnej. Temperatura wody powinna być zbliżona do temperatury ciała dziecka. Po kąpieli natomiast należy ostrożnie osuszać ciało, nie pocierając skóry, a jedynie lekko przykładając do niej miękki ręcznik.  

 

Leki stosowane na AZS u niemowlaka 

W terapii atopowego zapalenia skóry stosuje się także glikokortykosteroidy w formie kremów i maści. Jednak należy pamiętać, że małe dzieci mają specyficzną budowę skóry, której komórki nie są jeszcze tak zwarte, jak u osób dorosłych. Niemowlęta nie mają również wykształconej grubej warstwy rogowej. Z tych powodów środki o działaniu przeciwzapalnym mogą powodować powikłania i nasilenie zmian skórnych po przerwaniu leczenia. 

Co więcej, ze względu na dużą powierzchnię zmian skórnych w stosunku do ogólnej, niewielkiej powierzchni ciała dziecka, niewskazane jest długotrwałe stosowanie kortykosteroidów. Również wchłanianie tego rodzaju preparatów przez zmienioną zapalnie skórę jest nasilone. Leki o działaniu miejscowym stosuje się więc tylko przy bardzo nasilonych zmianach i przez możliwie najkrótszy czas, zawsze w porozumieniu z lekarzem. Znacznie bezpieczniej działa natomiast stosowanie emolientów.  

Należy też pamiętać, że skóra atopowa ze względu na tworzące się uszkodzenia staje się podatna na wnikanie zarazków. W niektórych przypadkach konieczne więc może okazać się stosowanie antybiotyków, czy leków przeciwgrzybiczych. Niekiedy lekarz może też zalecić stosowanie środków przeciwhistaminowych, które łagodzą objawy alergii. 

AZS u niemowlaka to bardzo dokuczliwa choroba, zarówno dla dziecka, jak i jego rodziców. Jednak odpowiednia pielęgnacja ciała znacznie uśmierza dolegliwości dziecka, a także pozwala na wydłużenie okresów remisji objawów. W większości przypadków AZS stopniowo ustępuje wraz z wiekiem, zanim maluch skończy 7 lat. 

 

Lek. Michał Dąbrowski

 

Źródła:

  1. Bartoszek B.: Atopowe zapalenie skóry (AZS) jako choroba psychosomatyczna: analiza badań. http://kul.pl/files/822/public/download/Bartoszek_Barbara.pdf (data odczytu: 24.02.2022). 

  2. Chodorowska G., Szponer A.: Leczenie miejscowe atopowego zapalenia skóry w okresie zaostrzeń. http://alergia.org.pl/wp-content/uploads/2017/08/Leczenie-miejscowe-atopowego-zapalenia-sk%C3%B3ry-w-okresie-zaostrze%C5%84.pdf (data odczytu: 24.02.2022).

  3. Rosińska A., Stajkowska I., Cichy W.: Review paper
    Trophoallergens in the aetiopathogenesis of atopic dermatitis. Postępy Dermatologii Alergologii 2007; XXIV, 5: 224–232. https://www.termedia.pl/Review-paper-Trophoallergens-in-the-aetiopathogenesis-of-atopic-dermatitis,7,9154,0,1.html (data odczytu: 24.02.2022).