Spis treści

Kiedy zaczyna się rozwój mowy dziecka?

Najczęściej rodzice oczekują, że maluch zacznie mówić w wieku kilku miesięcy. W tym czasie zwykle intuicyjnie mówi się do dziecka głośno i wyraźnie. Jednak w rzeczywistości rozwój mowy rozpoczyna się już w trakcie życia płodowego. Okres prenatalny uznaje się za etap przygotowawczy. W jego trakcie u malucha rozwijają się fizyczne elementy aparatu mowy, takie jak usta, język, krtań, czy policzki. 

Gdy maluszek przebywa w bezpiecznym brzuchu mamy, rozwija się u niego także ośrodek mowy w mózgu i sieć połączeń nerwowych. W okresie prenatalnym dziecko nie potrafi wydobywać żadnych dźwięków, jednak już po ok. 4. miesiącu słyszy fale akustyczne dobiegające z zewnątrz, w tym szczególnie głos mamy. W trakcie ciąży z pewnością zauważysz, że maluszek reaguje na dźwięki otoczenia. Słuch z kolei jest zmysłem niezbędnym do prawidłowego rozwoju mowy. 

 

Drugi etap rozwoju mowy u dziecka — okres melodii 

Tuż po narodzinach noworodek zachwyci Cię swoim głosem. Z pewnością usłyszysz jego płacz i krzyk. Dźwięki te będą Ci towarzyszyć jeszcze przez długi czas. W ten sposób maluch będzie wyrażać swoje potrzeby, zanim nauczy się komunikować za pomocą słów i zdań. Jest to tzw. okres melodii. 

Na początku nie usłyszysz złożonych sylab, a tym bardziej wyrazów, jednak czas ten jest bardzo ważny dla rozwoju mowy malucha. Płacz i krzyk pozwalają mu ćwiczyć aparat mowy. Noworodek uczy się też wydawania samogłosek. 

 

Trzeci etap nauki mowy — głużenie

Najczęściej między 3. a 6. miesiącem życia następuje tzw. okres głużenia, określany również jako gruchanie. Dziecko w tym wieku wydaje z siebie spółgłoski, np. "gli", "gla", "bla", "bli". W ten sposób maluszek komunikuje się z otoczeniem. Zwykle spółgłoski takie wydaje w chwili ekscytacji i poczucia bezpieczeństwa. Nie są to jeszcze pierwsze słowa dziecka, ale często brzmią zabawnie i wprowadzają opiekunów w zachwyt. Artykulacja nieco bardziej złożonych dźwięków jest niezbędna do dalszego, prawidłowego rozwoju mowy. 

 

Następnie dziecko zaczyna gaworzyć 

Po okresie głużenia dziecko zaczyna tworzyć jeszcze bardziej złożone dźwięki. Zamiast głosek i spółgłosek dziecko potrafi wymawiać sylaby. Taką umiejętność niemowlę zwykle rozwija między 6. a 12. miesiącem życia. W tym czasie przygotuj się na wyjątkowy moment, ponieważ u dziecka po ukończeniu szóstego miesiąca życia zwykle pojawiają się pierwsze dźwięki przypominające słowa. Dziecko zaczyna artykułować pierwsze sylaby. Najprawdopodobniej w tym czasie usłyszysz: ta-ta i ma-ma. Również babcie po usłyszeniu m.in. "baba" czeka sporo radości. 

Pierwsze sylaby tego typu nie są jeszcze świadomie wymawianymi słowami. Maluszek wydobywa takie dźwięki, ale nie wie, co oznaczają. Nie robi też tego w żadnym konkretnym celu. Ciesz się jednak i okazuj mu swój entuzjazm, ponieważ już w ok. 9. miesiącu życia dziecko zaczyna naśladować słyszane dźwięki. Widząc Twój zachwyt, malec szybko się zorientuje, że reagujesz na jego nową umiejętność. 

Najczęściej roczne dziecko potrafi już wypowiadać proste słowa, takie jak mama i tata. W tym wieku zna też ich znaczenie i może posługiwać się nimi np. w celu zwrócenia uwagi rodziców. Jeśli dziecko rozwija się prawidłowo, w tym czasie powinno rozumieć więcej prostych wyrazów. Nie potrafi ich jeszcze wymawiać, ale zapytane zwykle wskazuje rączką. Niektóre dzieci już w tym wieku zaczynają tworzyć proste zdania, typu ,,mama am", inne wskazują na butelkę. 

 

Kiedy następuje okres wyrazu?

Na pierwsze słowa malucha wypowiadane z pełną świadomością zwykle rodzice muszą poczekać przynajmniej do pierwszych urodzin. Wówczas rozpoczyna się tzw. okres wyrazu. Najczęściej okres ten trwa do momentu, aż dziecko skończy dwa latka. W tym czasie malec zaczyna łączyć samogłoski i spółgłoski w wyrazy. Często dziecko tworzy własne, wymyślne konstrukcje, niekoniecznie przypominające prawidłowo brzmiące słowa. Pojedyncze wyrazy, własne słowa i zabawne kombinacje niekiedy rozumieją tylko najbliżsi malca. Dzięki stałej obserwacji swojego dziecka i jego postępów w rozwoju z pewnością będziesz osobą, która najtrafniej rozszyfruje, co dziecko mówi. 

Najczęściej dziecko zaczyna tworzyć własne, świadome zdania między 12. a 24. miesiącem życia. W tym czasie maluch przechodzi z wieku niemowlęcego w okres wczesnego dzieciństwa. Niekiedy dwulatek potrafi połączyć kilka słów w całość, ale często są to słowa niepełne, np. dziecko nie wymawia początku słowa, a jedynie jego ostatnie człony. 

 

Na pierwsze zdanie trzeba poczekać — okres zdania

W trakcie tzw. okresu zdania dziecko zacznie mówić proste zdania składające się z kilku wyrazów. Okres zdania rozpoczyna się u dwuletniego dziecka. Prawidłowo rozwijające się dziecko w wieku trzech lat powinno znać ok. 1000 słów. Maluch składa poszczególne słowa w pełne zdania, co więcej, wyraża za ich pomocą swoje emocje. Potrafi dostosować tonację głosu tak, aby skonstruować zdanie wykrzyknikowe. Zdrowe dziecko będzie też zadawać pytania. 

Bardziej złożone zdania, które dziecko wypowiada w ok. 3. roku życia, najczęściej są dobrze rozumiane przez innych. Jednak maluchy w tym czasie mogą jeszcze zmiękczać sylaby.

 

Kiedy dziecko zaczyna mówić — jak stymulować rozwój mowy?

Pamiętaj, że każde dziecko rozwija się w swoim tempie. Dziecko powinno zacząć mówić pierwsze świadome słowa po ukończeniu roczku, ale nauka mowy zależy od wielu czynników i brak takiej umiejętności nie zawsze oznacza nieprawidłowości. Jeśli chcesz wspomóc dziecko w rozwoju, pamiętaj o kilku podstawowych zasadach:

  • mów do maluszka już od momentu narodzin, opowiadaj mu, co robisz;

  • rozmawiaj z dzieckiem — nawet jeśli samo nie potrafi odpowiedzieć, możesz rozumieć wiele słów;

  • mów do dziecka głośno i wyraźnie, ale spokojnym tonem;

  • używaj poprawnych słów, bez zdrobnień i zmiękczeń;

  • staraj się jak najmniej używać smoczka, a po pierwszych urodzinach zrezygnuj z niego;

  • karm malca łyżeczką.

 

Jakie sygnały wskazują na nieprawidłową mowę maluszka? 

Dziecko należy bacznie obserwować, nie tylko jak zaczyna mówić pierwsze słowa, ale znacznie wcześniej. Twoją czujność powinien wzbudzić m.in.:

  • brak reakcji w postaci płaczu i krzyku na bardzo głośne dźwięki;

  • brak zainteresowania dźwiękami otoczenia;

  • brak głużenia i/lub gaworzenia;

  • następowanie okresów mowy z dużym opóźnieniem.

Rozwój mowy u każdego dziecka przebiega inaczej, jednak niepokojące jest jeśli np. dwulatek nie potrafi złożyć w zdanie przynajmniej dwóch prostych słów. Z kolei u starszych dzieci, które uczą się mówić, niepokojące mogą być także zaburzenia słuchu, o których może sugerować np. brak reakcji na polecenia rodziców, czy chęć podgłaśniania telewizora. Jeśli cokolwiek wzbudza Twoje obawy, warto udać się do lekarza, a w razie potrzeby skorzystać z pomocy logopedy. 

 

 

lek. Marta Dąbrowska