Przepuklina pępkowa to charakterystyczne wybrzuszenie w okolicach pępka, które występuje czasami u noworodków, częściej u wcześniaków niż u dzieci urodzonych o czasie. Wystający pępek wygląda niepokojąco i jest źródłem stresu u świeżo upieczonych rodziców, tymczasem problem ten pojawia się stosunkowo często i zazwyczaj znika samoistnie w późniejszym czasie. Jak należy postępować w przypadku wystąpienia przepukliny pępkowej u niemowlaka?
Jak powstaje przepuklina pępkowa u niemowląt?
Przepuklina pępkowa to wada wrodzona, która powstaje na skutek uwypuklenia się narządów wewnętrznych (otrzewnej i pętli jelita) tuż pod skórą na powierzchni brzucha. Narządy te przedostają się przez osłabiony pierścień pępkowy, który nie zdążył się odpowiednio zrosnąć przed porodem. Przepuklina składa się z: wrót, kanału i worka. Wrotami jest pierścień pępkowy, przez który uwypukla się worek przepuklinowy, zawierający fragment jelita.
Przyczyny powstawania przepukliny pępkowej u niemowląt
Przepuklina pępkowa u niemowląt i dzieci może powstać na skutek osłabienia ścian brzucha w okolicy pierścienia pępkowego, a także jako konsekwencja zaburzenia procesu gojenia się rany po oddzieleniu pępowiny. Czynnikiem, który wyzwala pojawienie się przepukliny, jest zwiększone ciśnienie w jamie brzusznej, np. podczas płaczu czy silnego parcia na stolec przy zaparciach. Przepuklina pępkowa występuje najczęściej u dzieci urodzonych przedwcześnie i z chorobami tkanki łącznej. Może być widoczna od razu po porodzie lub pojawić się w późniejszym etapie życia dziecka.
Objawy przepukliny pępkowej u niemowlaka
Przepukliny pępkowej nie sposób jest pomylić z niczym innym. Na środku brzuszka dziecka pojawia się miękkie uwypuklenie, zazwyczaj o średnicy nie większej niż 1 cm. Przepuklina pępkowa nie boli i nie powoduje u dziecka dyskomfortu, a przy delikatnym ucisku można przepuklinę odprowadzić z powrotem w głąb brzucha.
Czy przepuklina pępkowa u dziecka jest groźna?
W większości przypadków przepuklina pępkowa zanika do 5. roku życia, kiedy wzmocnieniu ulegną mięśnie brzucha dziecka. W momencie zauważenia przepukliny u dziecka warto jednak udać się do lekarza, który oceni jej wielkość i zdecyduje, czy wymaga ona pilnego leczenia czy wystarczy ją obserwować do momentu samoistnego zamknięcia. Wizyta u chirurga dziecięcego konieczna jest również po to, aby odróżnić objawy przepukliny pępkowej od przepukliny kresy białej, ponieważ w tym drugim przypadku samoczynne wchłonięcie nie jest możliwe.
W rzadkich przypadkach przepuklina pępkowa może doprowadzić do uwięźnięcia jelita (zaklinowania się jelita pomiędzy mięśniami brzucha). Towarzyszy temu: zaczerwienienie przepukliny lub jej zblednięcie, powiększenie i ból brzuszka, silny płacz dziecka, gorączka, wymioty. Kiedy pojawią się tego rodzaju objawy, należy w trybie pilnym zgłosić się z dzieckiem do szpitalnego oddziału ratunkowego. Uwięźnięta przepuklina to sytuacja zagrażająca życiu, wymagająca natychmiastowej pomocy lekarskiej. Może doprowadzić do miejscowego niedokrwienia, obrzęku i martwicy. Następstwem uwięźnięcia przepukliny może być sepsa.
Na czym polega leczenie przepukliny pępkowej?
W większości przypadków przepuklina pępkowa nie wymaga żadnego leczenia, ponieważ jest w stanie wchłonąć się sama. Wskazana jest jedynie obserwacja i konsultacja z chirurgiem w razie wystąpienia niepokojących zmian. Jeśli nie nastąpi to do 5. roku życia, konieczne jest wykonanie zabiegu operacyjnego.
Czasem możliwe jest wciśnięcie przepukliny do jamy brzusznej. Ręczne odprowadzenie przepukliny jest bezpieczne, jednak nie gwarantuje, że problem nie powróci, ponieważ pierścień pępkowy pozostaje nadal otwarty. Przepuklina może znów stać się widoczna, gdy wzrośnie ciśnienie w jamie brzusznej, na przykład po ataku gwałtownego płaczu.
Aby zapobiegać pojawianiu się przepukliny, należy zadbać o to, żeby dziecko nie płakało nadmiernie i zbyt intensywnie. Dobrą praktyką jest też częste kładzenie dziecka na brzuchu – taka pozycja działa korzystnie na wzmocnienie mięśni brzucha i może przyspieszyć wchłonięcie się przepukliny pępkowej u noworodka i niemowlęcia. W leczeniu przepukliny stosuje się niekiedy tzw. plastrowanie pępka. Do pępka przykleja się plaster, który spłaszcza pępowinę. Skuteczność tej metody jest jednak często podważana przez specjalistów.
Operacja przepukliny pępkowej – kiedy jest niezbędna i na czym polega?
Zabieg chirurgiczny na przepuklinę pępkową wykonuje się w sytuacji, gdy nie wchłonęła się ona samoistnie po 5. roku życia. Takiej interwencji wymaga jedynie około 10% pacjentów. Wskazaniem do wcześniejszej operacji jest przepuklina, która osiągnęła duże rozmiary lub występuje u dziecka z chorobą tkanki łącznej. Operację wykonuje się nie tylko ze względów estetycznych, ale również w celu zapobiegnięcia uwięźnięcia pępowiny.
Jest to mało inwazyjna operacja, którą najczęściej wykonuje się laparoskopowo w trybie chirurgii jednego dnia. Zabieg polega na nacięciu brzucha w dolnej części pępka i mechanicznym zamknięciu pierścienia pępkowego przy pomocy szwów. Wykonanie zabiegu chirurgicznego pozwala ostatecznie rozwiązać problem przepukliny pępkowej. Problem może jednak nawracać w rzadkich przypadkach w wieku dorosłym u osób otyłych.
Źródła:
- Muniraman, H., Sardesai, T., Sardesai, S. (2018). Disorders of the umbilical cord. Pediatrics in Review, 39(7), 332–341.
- Jedlińska, D., Czech-Kowalska, J., Wójcicka-Kowalczyk, K., Bulsiewicz, D., Rybkowska, M., Maksym-Gąsiorek, D., Dobrzańska, A. (2016). Różnorodność obrazu klinicznego oraz trudności w diagnostyce zespołu Beckwitha i Wiedemanna w okresie noworodkowym. Pediatria Polska, 91(4), 350–358.
- Kelly, K. B., Ponsky, T. A. (2013). Pediatric abdominal wall defects. Surgical Clinics, 93(5), 1255–1267.
