Czy zezowanie u noworodków jest normalne?

 

Zez to zaburzenie widzenia, objawiające się nieprawidłowym ustawieniem gałek ocznych. Złe ustawienie oczu wynika z nieprawidłowości w obrębie mięśni poruszających gałkami ocznymi. Jeśli mięśnie te mają takie samo napięcie, oczy są ustawione równolegle. Zez jest wadą, która jest konsekwencją osłabienia lub nadmiernego napięcia któregoś z mięśni.

 

Zez u noworodków i na wczesnym etapie niemowlęctwa jest zjawiskiem fizjologicznym. Ponieważ mięśnie gałek ocznych są jeszcze osłabione, dzieci często wodzą oczami i mogą zezować, gdy patrzą na coś z bliska lub gdy są zmęczone. Mówimy wówczas o zezie fizjologicznym, który pojawia się okresowo i nie wymaga leczenia. Jeśli natomiast zbieżne ustawienie gałek występuje u dzieci powyżej 8. tygodnia życia, wskazana jest konsultacja okulistyczna. Jeśli lekarz zdiagnozuje u dziecka tzw. zez towarzyszący, będzie on wymagał korekcji. Zaniepokoić rodzica powinna również sytuacja, gdy zez pojawia się nagle.

 

Przyczyny zeza u niemowlaków

 

Zez u niemowlaków może wynikać z różnych przyczyn. Do najczęstszych z nich należą:

 

  • wady wrodzone,
  • wady wzroku – osłabienie ostrości widzenia,
  • urazy,
  • stany zapalne,
  • zaburzenia neurologiczne,
  • choroby laryngologiczne,
  • wady budowy oczodołu,
  • wady mięśni poruszających gałkami ocznymi,
  • zaburzenia rozwoju ośrodków kojarzeniowych kory mózgowej,
  • choroby gałki ocznej,
  • powikłania po przebytej infekcji,
  • zatrucia,
  • guzy wewnątrzgałkowe.

 

Zwiększone ryzyko zeza u niemowląt występuje, gdy dziecko jest wcześniakiem, podczas porodu wystąpiły komplikacje oraz gdy wady wzroku występują w rodzinie.

 

Objawy zeza u niemowlaka

 

Zez u małego dziecka może manifestować się w różny sposób. Rodzice powinni zwrócić szczególną uwagę na:

 

  • uciekające oko – jedno oko zbacza w kierunku nosa lub na zewnątrz,
  • częste mrużenie oczu,
  • przekrzywianie główki, gdy niemowlę się czemuś przygląda,
  • przymykanie jednego oka podczas patrzenia na przedmiot z bliska.

 

Rodzaje zeza u niemowląt:

 

  • zez towarzyszący – oko zezujące ma stały kąt odchylenia; w zależności od kąta odchylenia może być zbieżny, rozbieżny, skośny, ku górze lub ku dołowi;
  • zez naprzemienny – występuje raz w jednym, raz w drugim oku;
  • zez ukryty – ujawnia się w określonych warunkach, np. podczas zmęczenia czy przy zakryciu jednego oka; jego potwierdzenie możliwe jest dopiero podczas badania u okulisty;
  • zez porażenny – powstaje na skutek porażenia nerwu zaopatrującego dany mięsień.

 

Zezowi często towarzyszą wady wzroku u dziecka: nadwzroczność, krótkowzroczność lub astygmatyzm. Profilaktyczną wizytę u okulisty zaleca się około 6. miesiąca życia, niezależnie od tego, czy u dziecka występują objawy zeza. Kontrolne badanie wzroku wykonuje też pediatra podczas rutynowych wizyt lekarskich.

 

Na czym polega leczenie zeza u niemowląt?

 

Na wizytę u okulisty należy wybrać się, jeśli zez pojawił się nagle lub utrzymuje się powyżej 3. miesiąca życia. Specjalista przeprowadzi wywiad z rodzicami oraz zbada wzrok malucha, co pozwoli zweryfikować, czy zez jest kwestią przejściową czy wymaga leczenia. Okulista musi m.in. sprawdzić, czy obie gałki oczne funkcjonują tak samo czy u dziecka nie występuje niedowidzenie. Diagnostyka zeza u najmłodszych dzieci skupia się na badaniu ostrości wzroku, badaniu dna oka oraz wykonaniu tzw. cover testu (polegającego na naprzemiennym zasłanianiu obu oczu), badanie ruchów oczu i kąt zeza.

 

Leczenie zeza u niemowląt zależy od przyczyny tego schorzenia. W przypadku wykrycia zaburzeń ostrości wzroku okulista może zalecić leczenie zachowawcze w postaci szkieł korekcyjnych. Możliwe jest dobranie odpowiednich okularów nawet dla bardzo małych niemowląt.

 

Leczenie zeza u dzieci obejmuje również rehabilitację składającą się ze specjalnych ćwiczeń ortoptycznych, jednak sprawdzają się one raczej u starszych dzieci. U niemowląt okulista lub optometrysta może zalecić zakrywanie zdrowego oka, dzięki czemu oko zezujące przejmuje całą kontrolę nad widzeniem, a jego mięśnie się wzmacniają.

 

W najpoważniejszych przypadkach przeprowadza się zabieg operacyjny, którego celem jest odpowiednie napięcie lub rozluźnienie mięśni poruszających gałkami ocznymi. Operację zeza u dzieci przeprowadza się w znieczuleniu ogólnym, a jej termin ustalany jest przez okulistę. Zazwyczaj wykonuje się ją w późniejszym wieku, ale nie później niż do 10. roku życia.

 

Konsekwencje zeza u dzieci

 

Nieleczony zez u dziecka lub zbyt późna interwencja okulistyczna mogą doprowadzić do nieodwracalnych w skutkach zaburzeń, m.in.:

 

  • zaburzenia ostrości widzenia,
  • niedowidzenia jednoocznego,
  • problemów z wykształceniem widzenia przestrzennego,
  • problemów estetycznych.

 

Źródła:

  1. Loba, P., Gotz-Więckowska, A., Hautz, W., Bakunowicz-Łazarczyk, A. (2022). Wytyczne dotyczące postępowania w przypadku niedowidzenia u dzieci. Klinika Oczna, 124(2), s. 67–70.
  2. Loba, P., Rosa, A. (2021). Zez zbieżny niemowlęcy. Okulistyka po Dyplomie, 11(1), s. 42–48.
  3. Birch, E. E., Holmes, J. M. (2010). The clinical profile of amblyopia in children younger than 3 years of age. Journal of American Association for Pediatric Ophthalmology and Strabismus, 14(6), 494–497.
  4. Simonsz, H. J., Eijkemans, M. J. C. (2010). Predictive value of age, angle, and refraction on rate of reoperation and rate of spontaneous resolution in infantile esotropia. Strabismus, 18(3), 87-97.