Spis treści

Czym jest makrosomia płodu? 

Makrosomia, inaczej hipertrofia wewnątrzmaciczna to stan, gdy dziecko osiąga większy przyrost masy ciała w stosunku do wieku. Wielkość ciała płodu określa się za pomocą siatek centylowych. Pomiary takie pozwalają na porównanie maluszka z innymi dziećmi w tym samym wieku. O makrosomii mówi się, gdy wartość ta przekracza 90 centyl, co oznacza, że 90% dzieci w tym samym wieku waży mniej, a zaledwie 10% więcej. 

 

Jakie są najczęstsze objawy makrosomii płodu?

Poza nadmiernym wzrostem masy płodu i ilością tkanki tłuszczowej, makrosomia charakteryzuje się dysproporcją obwodu głowy do obwodu brzucha i barków - barki i brzuch są zbyt szerokie względem głowy. Ponadto skóra noworodka często ma żywoczerwony odcień. Z kolei na ciele, głównie na głowie i uszach może pojawić się nadmierne owłosienie. Niekiedy dochodzi także do przerostu mięśnia sercowego i niedojrzałości płuc. 

Częstość występowania makrosomii 

Szacuje się, że makrosomia płodu dotyczy od 3 do 15% wszystkich ciąż. Z kolei możliwe powikłania u matki i dziecka zwykle dotyczą co dziesiątej ciąży. W populacji ogólnej ok. 9% dzieci rodzi się z wagą powyżej 4000 g, natomiast zaledwie 0,1% przekracza 5000 g. Częstość występowania hipertrofii zmienia się także w zależności od regionu geograficznego. Ponadto ryzyko makrosomii płodu wzrasta nawet pięciokrotnie u matek z cukrzycą. Najczęściej makrosomia występuje u dzieci płci męskiej. 

Jakie są przyczyny i czynniki ryzyka tej przypadłości? 

Istnieje wiele czynników, które wpływają na nadmierny wzrost masy ciała płodu. Przede wszystkim rozwój dziecka ma związek ze stanem zdrowia matki. Jako czynniki zwiększające ryzyko makrosomii płodu wymienia się głównie takie jak:

  • wiek mamy powyżej 35 lat;

  • cukrzyca typu 1 i 2;

  • cukrzyca ciążowa;

  • otyłość w ciąży;

  • nadmierny, intensywny wzrost masy ciała mamy;

  • nadwaga i otyłość przed zajściem w ciążę;

  • poród po terminie;

  • duża liczba porodów;

  • wcześniejsze urodzenie dziecka z makrosomią;

  • zespół policystycznych jajników;

  • zespół Cushinga.

Możliwe przyczyny makrosomii płodu to również zespoły genetyczne, np. zespół Beckwitha-Wiedemanna. 

Na czym polega diagnostyka tego zjawiska? 

Bardzo często występowanie makrosomii płodu diagnozowane jest już w życiu płodowym dziecka, na podstawie badania ultrasonograficznego (USG). Do określenia masy ciała w trakcie trwania ciąży stosuje się pomiar obwodu główki i brzuszka, a także długości kości udowej. Obecnie badanie USG pozwala na bardzo precyzyjną ocenę wielkości dziecka. W celu uzyskania diagnozy oraz zaplanowania leczenia lekarz kieruje się także wywiadem - ryzyko wystąpienia makrosomii płodu wzrasta, jeśli kobieta już wcześniej urodziła dziecko o dużej masie ciała, a także rodziła wielokrotnie. Niemniej jednak makrosomia płodu niekiedy rozpoznawana jest dopiero po porodzie, gdy dziecko jest ważone i mierzone. 

Poród dziecka o dużej masie ciała - możliwe powikłania 

Nadmierna masa płodu w stosunku do wieku niesie ryzyko powikłań zarówno dla dziecka, jak i jego mamy. Dotyczą one głównie porodu siłami natury. W jego trakcie może dojść m.in. do wydłużenia drugiego etapu akcji porodowej, a nawet zatrzymania porodu. Możliwe konsekwencje makrosomii w trakcie porodu to również:

  • krwotok poporodowy;

  • uraz narządów rodnych;

  • dystocja barkowa - dochodzi do niej, gdy główka maluszka wydostanie się z kanału rodnego, natomiast pozostała część ciała zahaczy się o łuk łonowy; stan taki może uszkodzić splot ramienny lub nerw przeponowy. 

  • niedotlenienie dziecka;

  • w rzadkich przypadkach encefalopatia, czyli uszkodzenie mózgu prowadzące do wad rozwojowych. 

W wielu przypadkach makrosomia zwiększa ryzyko zakończenia ciąży poprzez wykonanie cesarskiego cięcie. Gdy już w życiu płodowym diagnozuje się hipertrofię, może być to jedno ze wskazań do rezygnacji z porodu siłami natury. 

Ponadto makrosomia płodu zwiększa ryzyko powikłań również w późniejszym etapie życia dziecka. Noworodki z dużą masą urodzeniową są narażone m.in. na:

  • podwyższone stężenie glukozy we krwi;

  • nieprawidłową tolerancję glukozy;

  • rozwój cukrzycy typu 2;

  • nadciśnienie tętnicze;

  • nadwagę i otyłość. 

Czy można zapobiec występowaniu makrosomii płodu?

Ryzyko makrosomii znacznie maleje wraz ze wzrostem odpowiedniej kontroli poziomu cukru u kobiec z cukrzycą, dlatego systematyczne wizyty lekarskie w czasie ciąży są tak ważne. Makrosomia stanowi stosunkowo rzadki, ale poważny problem kliniczny. Na niektóre czynniki zwiększające ryzyko jej wystąpienia nie mamy wpływu, jednak wiele z nich można wykluczyć stosując się do porad lekarskich i pozostając pod stałą kontrolą. 

W celu zapobiegania makrosomii bardzo ważne jest wyrównanie poziomu glukozy, stała kontrola wzrostu masy ciała matki. Insulina powinna być podawana w ściśle określonych, regularnych dawkach. Systematyczne kontrole poziomu cukru we krwi pozwalają też na rozpoznanie zaburzeń gospodarki węglowodanowej u kobiet, które wcześniej nie chorowały na cukrzycę. Niezależnie od czasu trwania ciąży cukrzyca ciążowa jest zjawiskiem groźnym dla matki i dziecka, dlatego wymaga stałej kontroli i odpowiedniego postępowania. 

 

 

lek. Marta Dąbrowska