Spis treści

Czym jest niedoczynność tarczycy i jakie są jej przyczyny? 

Tarczyca jest gruczołem wydzielania wewnętrznego, znajdującym się w przednio-dolnej części szyi. Narząd ten odpowiada za wytwarzanie hormonów, takich jak trójjodotyronina (T3), tyroksyna (T4) i kalcytonina. Dzięki nim tarczyca wpływa na metabolizm organizmu i gospodarkę wapniowo-fosforową. Z kolei za pracę gruczołu tarczowego odpowiada hormon TSH (hormon tyreotropowy) wydzielany w przysadce mózgowej. Jednym ze schorzeń endokrynologicznych dotykających tego gruczołu jest niedoczynność tarczycy, o której mowa wówczas, gdy wydzielana jest niedostateczna ilość hormonów w stosunku do zapotrzebowania organizmu. U wielu kobiet w ciąży choroba ta diagnozowana jest przypadkowo podczas rutynowych badań kontrolnych.  

Najczęściej przyczyną niedoczynności tarczycy jest choroba Hashimoto (zapalenie tarczycy), stan po leczeniu radiojodem lub usunięcie tarczycy. Czynnikiem ryzyka rozwoju niedoczynności tarczycy jest także deficyt jodu absorbowanego z pożywienia lub powietrza. Jod odpowiada bowiem za prawidłowe funkcjonowanie tarczycy. 


Zwiększone zapotrzebowanie na hormony tarczycy w ciąży 

Jeśli gruczoł ten nie jest w stanie przystosować się do intensywniejszej pracy, może dojść do rozwoju niedoczynności tarczycy w ciąży. Schorzenie to może więc rozwinąć się także u mam, które wcześniej nie miały takich problemów. Dotyczy to głównie kobiet, które wytwarzają specyficzne przeciwciała.

Jaki jest wpływ zaburzeń hormonalnych na zajście w ciążę?

Kobiety planujące ciążę, u których stwierdzono niedoczynność tarczycy, powinny odsunąć decyzję o macierzyństwie do momentu wdrożenia leczenia i unormowania stężenia hormonów. Kobieta, której uda się zajść w ciążę pomimo choroby, powinna pozostawać pod stałą kontrolą endokrynologa. 

Objawy nieprawidłowej funkcji tarczycy w ciąży

Symptomy związane z niedoczynnością tarczycy w okresie ciąży nie różnią się od tych występujących poza nią. Niemniej jednak część objawów przypomina te naturalnie występujące w ciąży, dlatego często trudno jest połączyć je z zaburzeniami pracy tego gruczołu. Do typowych objawów niedoczynności tarczycy zalicza się m.in.:

  • skłonność do nadmiernego przybierania wagi;

  • przewlekłe zmęczenie, senność;

  • wahania nastroju;

  • zaburzenia termoregulacji, głównie uczucie zimna;

  • niskie ciśnienie tętnicze;

  • zaparcia;

  • nadmierna suchość skóry;

  • przesuszone włosy;

  • zaburzenia koncentracji. 

Jak lekarz przeprowadza diagnostykę niedoczynności tarczycy?

Zaleca się, aby każda kobieta planująca ciążę oraz ciężarna w pierwszych tygodniach ciąży wykonała badanie poziomu TSH. Niedoczynność tarczycy może występować w dwóch formach - utajonej (subklinicznej) oraz jawnej (pełnoobjawowej, klinicznej). 

Subkliniczną niedoczynność tarczycy stwierdza się gdy stężenie TSH jest nieznacznie podwyższone, natomiast stężenie hormonów obwodowych (T3, T4) pozostaje prawidłowe. Z kolei jawna niedoczynność tarczycy diagnozowana jest wówczas, gdy dochodzi także do deficytu hormonów obwodowych oraz objawów klinicznych. 

Możliwy wpływ niedoczynności tarczycy na rozwój dziecka

W trakcie pierwszego trymestru ciąży tarczyca dziecka nie jest jeszcze rozwinięta. Ważne jest więc, aby maluszek mógł korzystać z hormonów mamy. Z tego właśnie powodu w ciąży znacznie wzrasta na nie zapotrzebowanie, a zalecane suplementy zawierają jod. Hormony tarczycy są niezbędne do prawidłowego rozwoju maluszka. Mają one szczególne znaczenie dla rozwoju układu nerwowego u dziecka. 

Dysfunkcja czynności tarczycy w ciąży może skutkować zaburzeniem rozwoju ośrodkowego układu nerwowego dziecka. W przyszłości maluszek może więc mieć ograniczone funkcje poznawcze i niski poziom inteligencji. 

Inne możliwe powikłania w trakcie ciąży 

Niski poziom hormonów tarczycy u ciężarnej może wpływać negatywnie na rozwój dziecka, ale także przebieg ciąży. Jako możliwe powikłania przy niezdiagnozowanej lub nieleczonej niedoczynności tarczycy w ciąży wymienia się:

  • nadciśnienie,

  • niedokrwistość,

  • odklejenie łożyska,

  • ograniczenie wzrostu dziecka,

  • poronienie,

  • stan przedrzucawkowy,

  • przedwczesny poród,

  • krwotoki poporodowe. 


Na czym polega leczenie niedoczynności tarczycy w ciąży? 

Przy niedoczynności tarczycy kobiety ciężarnej niezwykle ważna jest stała kontrola endokrynologiczna. Dogodny termin zajścia w ciążę powinien być ustalony wspólnie z lekarzem. Ze względu na zwiększone zapotrzebowanie na hormony tarczycowe u ciężarnych najczęściej konieczne jest zwiększenie dawek leku. Zwykle lekiem pierwszego wyboru są preparaty zawierające syntetyczny hormon lewotyroksyny, jednak identyczny do hormonów tarczycy, dzięki czemu pozwala on na uzupełnienie niedoborów. 

W przypadku rozpoznania niedoczynności tarczycy w ciąży należy możliwie najszybciej wprowadzić leczenie farmakologiczne. Jego celem jest wyrównanie czynności gruczołu, a tym samym zminimalizowanie negatywnego wpływu na dziecko i zwiększenie szans pomyślnej ciąży. Zwykle ginekolog przepisuje odpowiednie leki. W części przypadków lekarz może zalecić kontakt z endokrynologiem i wykonanie dodatkowych badań, w tym USG tarczycy. 

Czy po porodzie konieczna jest kontynuacja leczenia? 

Spadek hormonów tarczycy podczas ciąży jest normalny. Zwykle po szczęśliwym rozwiązaniu u kobiet ze zdiagnozowanymi chorobami tarczycy powraca się do mniejszych dawek leków. Jeśli natomiast stwierdzona była subkliniczna niedoczynność tarczycy związana z większym zapotrzebowaniem organizmu w tym niezwykłym okresie, niekiedy dalsze przyjmowanie leków nie jest konieczne. Pamiętaj, że współczesna medycyna dysponuje wieloma sposobami, które w dużym stopniu poprawiają jakość życia. Jeśli pozostajesz pod stałą opieką lekarzy, kontrolujesz poziom TSH w poszczególnych trymestrach ciąży i stosujesz się do zaleceń, nie powinnaś się obawiać. 

lek. Marta Dąbrowska