Czkawka u noworodka - co robić gdy noworodek ma czkawkę, sprawdzone sposoby

Czkawka, czyli szybkie, mimowolne skurcze przepony, którym towarzyszy charakterystyczny odgłos, pojawia się już w życiu płodowym. Dlatego, gdy noworodek zaczyna czkać, nie ma się czym martwić! Czkawka u noworodka może występować nawet kilka razy dziennie, a pojedynczy epizod trwać nawet kilkanaście minut To najzwyklejsza reakcja fizjologiczna organizmu związana z działaniem układu nerwowego.

 

 

Spis treści

 

Skąd się bierze czkawka?

 

Czkawka jest odruchem fizjologicznym. Wywołują ją gwałtowne, mimowolne skurcze przepony z jednoczesnym wdechem, zamykającym głośnię, który przybiera charakterystyczny dźwięk czkania. Czkawka to powszechne zjawisko, które czasem świadczy o stanie chorobowym. Najczęściej jednak jest zupełnie niegroźną reakcją organizmu związaną z działaniem układu nerwowego. Czkanie pojawia się w pierwszych tygodniach życia płodowego. Odruch czkania płodu rejestruje się wcześniej niż ruchy oddechowe. To może potwierdzać teorię, że czkawka jest bardzo starą reakcją organizmu, którą na drodze ewolucji odziedziczyliśmy po płazach, wciągających wodę do skrzeli w sposób podobny do czkania ssaków. Inna teza, mająca wyjaśniać przyczyny czkawki u płodu, odnosi się do procesu mielinizacji nerwów przeponowych (otaczania włókien nerwowych osłonką mielinową). Natomiast, z fizjologicznego punktu widzenia, czkawka u dzieci czy dorosłych, jest sposobem na pozbycie się nadmiaru powietrza (lub gazów) z żołądka. W trakcie czkania dochodzi do gwałtownych skurczów przepony, co wywołuje ucisk żołądka, pod wpływem którego powietrze ucieka. Dzieci czkają znacznie częściej niż dorośli. Szacuje się, że czkawka u noworodków może trwać łącznie ponad 30 minut dziennie. Takie „odbijanie” sprawia, że zwalnia się miejsce w żołądku, więc dzieci mogą napić się więcej mleka, a dzięki temu zapewnić sobie przetrwanie.

 

Jakie są przyczyny czkawki u noworodka?

 

Czkawka powstaje w wyniku podrażnienia nerwu błędnego, nerwu przeponowego i włókien współczulnych, które unerwiają narządy klatki piersiowej, jamy brzucha, ale też przewodu oddechowego i słuchowego. Odruch czkania pojawia się ponadto w konsekwencji pobudzenia ośrodka czkawki w ośrodkowym układzie nerwowym. Oznacza to, że czkawkę wywołują bardzo różne czynniki zarówno zewnątrz - i wewnątrzpochodne.

 

Czkawka u noworodka po jedzeniu pojawia się z tego samego powodu, co w okresie płodowym. Tym powodem jest zbyt łapczywe picie mleka (połykanie płynu owodniowego), choć nie tylko. Częsta czkawka miewa też związek z niską temperaturą noworodka i jego stanem emocjonalnym. Długotrwały śmiech może być przyczyną czkawki u niemowlaka tak samo, jak nagły strach. W każdym razie czkanie nie powinno być powodem do niepokoju, o ile tylko nie jest doświadczeniem uciążliwym i przewlekłym.

 

Czkawka u noworodka może pojawić się z powodu:

  • zbyt łapczywego jedzenia,

  • nieprawidłowej techniki karmienia,

  • przebodźcowania,

  • silnych emocji,

  • wychłodzenia.

 

Co robić, gdy noworodek ma czkawkę?

 

Czkawka u noworodka, podobnie jak potówki, martwi wielu rodziców. Jednak w każdym z tych przypadków, zamiast się niepokoić, lepiej zacząć działać:

  • w przypadku potówek, przygotować łagodzącą kąpiel z dodatkiem korzystnie wpływającego na delikatną skórę dziecka krochmalu, np. Atoperal Baby Plus,

  • przy czkawce, utulić maleństwo do piersi bądź przykryć je ciepłym kocykiem. Jeśli dziecko ma czkawkę z powodu wychłodzenia, trzeba sprawdzić temperaturę ciała, dotykając skóry na karku noworodka. Dobrze też upewnić się, czy maluszek nie ma mokrej pieluchy.

Poza ogrzewaniem innym sposobem na czkawkę u noworodka jest „odbicie dziecka po karmieniu”. Z drugiej strony, warto przyjrzeć się, w jaki sposób maluszek je. Czy prawidłowo ssie pierś albo smoczek od butelki? Gdy dziecko zbyt płytko chwyta sutek, zasysa w trakcie jedzenia duże ilości powietrza, które mogą być przyczyną częstych i długotrwałych czkawek. Jeśli ten odruch staje się uporczywą dolegliwością, sprawia, że dziecko nie może spać, staje się rozdrażnione, należy skonsultować się z pediatrą. Częsta czkawka u noworodków pojawia się czasem w przebiegu refluksu żołądka, a bywa także objawem innych schorzeń.

 

Najskuteczniejsze sposoby na czkawkę:

 

  • cierpliwe przeczekanie aż czkawka u dziecka samoistnie ustąpi,

  • odbijanie po karmieniu (delikatny masaż lub klepanie plecków noworodka trzymanego w pozycji pionowej),

  • zapobieganie wychłodzeniu (przygotowując kąpiel dla noworodka, warto nagrzać wcześniej łazienkę i pokój maluszka. Pielęgnacja dziecka w ciepłym miejscu, ułatwi wykonanie wszystkich rytuałów - pielęgnacji pępka antyseptykiem, zabezpieczenia okolicy pieluszkowej maścią Linoeparol, masażu emulsją nawilżającą Atoperal Baby Plus, przewijania, ubierania - i uchroni mały organizm przed utratą ciepła),

  • ogrzanie noworodka (cieplejszym ubraniem, kocykiem, przytuleniem).

 

 

Lek. Michał Dąbrowski

 

 

Źródła:

 

P. Nadratowski, Uporczywa czkawka - diagnostyka i terapia, “Medycyna po dyplomie”, listopad-grudzień 2014, dostepne w Internecie, [dostęp 25.08.2020], https://www.researchgate.net/publication/280570267_Uporczywa_czkawka_-_diagnostyka_i_terapia

 

J.  Łuczak, W. Leppert, Czkawka, “mp.pl”, [dostęp 10.09.2020], https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.I.1.8.