Spis treści

Czym jest i jak powstaje olej lniany?

Olej lniany powstaje z lnu zwyczajnego (Linum usitatissimum L.). Jest to roślina pochodząca z rejonu Żyznego Półksiężyca na Bliskim Wschodzie. Obecnie jest to wyłącznie roślina uprawna, która nigdzie nie rośnie dziko. Len osiąga ok. 70 cm wysokości, a jego kwiaty mają barwę niebieską. Każda roślina wytwarza ok. 10–12 nasion znajdujących się w torebkach nasiennych. Właśnie z tych nasion o niewielkiej wielkości i szaro-brązowej barwie wytłaczany jest olej lniany.   

Olej lniany tłoczony na zimno, czyli otrzymywany poprzez zgniatanie i przeciskanie przez praskę ziaren lnu, ma żółtą, złocistą barwę i intensywny, cierpki smak. Z kolei olej lniany tłoczony na ciepło jest bardziej brunatny, o ostrzejszym smaku i słabszych właściwościach. 

 

Co zawiera olej lniany? 

Korzystne jest, aby kwasy omega występowały w diecie w proporcjach od 4:1 do 4:6 z przewagą kwasów omega-3. Niekorzystna przewaga kwasów omega-6 nad kwasami omega-3 przyczynia się do rozwoju wielu schorzeń cywilizacyjnych, takich jak miażdżyca, cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, choroby nowotworowe czy nadwaga i otyłość. Jednocześnie ze względu na powszechne występowanie w produktach spożywczych kwasów omega-6 prawidłowe proporcje często są znacznie zaburzone.  

Podstawowa cecha, która wyróżnia olej lniany od innych olejów roślinnych to zawartość wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, które występują w tym płynie w najbardziej pożądanych proporcjach, a to od tego parametru zależy ich najwyższa skuteczność w organizmie. 

Olej lniany swoje właściwości zawdzięcza składnikom, takim jak: 

  • kwasy nienasycone: alfa-linolenowy, linolowy, arachidowy, oleinowy;

  • kwasy nasycone: palmitynowy, mirystynowy, stearynowy;

  • sterole roślinne: β-sitosterol, kampesterol, avenasterol, stigmasterol;

  • witaminy, głównie A i E.  

Olej lniany – właściwości zdrowotne 

W medycynie i ziołolecznictwie olej lniany znajduje zastosowanie m.in. w regulacji cholesterolu. Niemal idealna kompozycja wielonienasyconych kwasów tłuszczowych i stosunkowo niska zawartość kwasów nasyconych wspomaga redukcję cholesterolu LDL i trójglicerydów, które przyczyniają się m.in. do rozwoju schorzeń układu krążenia, takich jak np. miażdżyca. 

Olej lniany, m.in. ze względu na zawarte w nim kwasy omega-3 znajduje zastosowanie jako środek zwiększający odporność organizmu i wspomagający funkcjonowanie mózgu oraz układu sercowo-naczyniowego.  

Jednak olej lniany właściwości zdrowotne ma o wiele szersze. Uważa się, że spożywanie tej naturalnej substancji może wspomagać organizm przy problemach, takich jak np.: 

  • schorzenia układu krążenia;

  • choroby emocjonalne, w tym depresja;

  • nadciśnienie tętnicze;

  • miażdżyca;

  • hipercholesterolemia;

  • spowolnione gojenie ran;

  • deficyt odporności;

  • zespół policystycznych jajników.

 

Znaczenie kwasów tłuszczowych dla rozwoju dziecka 

Odpowiedni poziom kwasów omega-3 jest ważny już od momentu poczęcia dziecka. Związki te warunkują rozwój mózgu i układu nerwowego, a także biorą udział w kształtowaniu wzroku. 

Zarówno niedobory wielonienasyconych kwasów jak i niewłaściwe proporcje pomiędzy kwasami omega-3 i omega-6 zaburzają rozwój układu nerwowego, mogą być przyczyną opóźnionego rozwoju i retinopatii u dzieci urodzonych jako wcześniaki. Zachowanie prawidłowych proporcji pomiędzy kwasami omega jest istotne także w dzieciństwie i dorosłym życiu.  

 

Olej lniany – zastosowanie w kosmetyce 

Olej lniany wykazuje właściwości zdrowotne także w kontekście urody. Jego spożywanie poprawia kondycję skóry na wiele sposobów:

  • nawilża ją,

  • zapobiega utracie wody,

  • uelastycznia i zwiększa odporność na rozciąganie,

  • stymuluje jej regenerację,

  • zwiększa jej funkcje ochronne. 

Składniki tej substancji wpływają korzystnie na urodę także po użyciu zewnętrznie, dlatego olej lniany ma zastosowanie w szeroko rozumianej kosmetyce. Można stosować olej lniany na skórę, włosy i paznokcie, zarówno jako naturalny, pojedynczy preparat, jak również jako składnik kremów, balsamów, maści, czy odżywek do włosów. 

Pozytywny wpływ oleju lnianego na urodę wynika m.in. z właściwości nawilżających i natłuszczających, a także z zawartości witaminy A i E o silnych właściwościach antyoksydacyjnych. Są to witaminy niezbędne do zachowania zdrowej i jędrnej skóry. Wykazują też działanie przeciwstarzeniowe, mogą spowalniać powstawanie zmarszczek, przebarwień oraz innych niedoskonałości, a nawet redukować już powstałe zmarszczki czy rozstępy.  

 

Jak stosować olej lniany na skórę i włosy? 

Jeśli wybierasz naturalny olej lniany do pielęgnacji ciała, pamiętaj, że łatwo ulega on rozpadowi pod wpływem temperatury i światła. Należy więc przechowywać go w ciemnej, szczelnie zamkniętej butelce. Olej lniany na skórę możesz nakładać w formie preparatu do smarowania – wystarczy kilka kropli wetrzeć w skórę twarzy lub wybranej partii ciała. 

Olej lniany znajduje zastosowanie przy pielęgnacji niemal wszystkich typów cery. Jest to substancja o stosunkowo niskiej komedogenności, dlatego raczej nie powoduje zapychania porów. Sprawdza się więc jako substancja nawilżająca, natłuszczająca i odżywcza do skóry suchej i mieszanej, ale także jako środek pielęgnujący cerę dojrzałą, tłustą czy mieszaną. 

Intensywne właściwości nawilżające sprawiają, że olej lniany może być stosowany także jako środek zmniejszający ryzyko powstawania rozstępów i redukujący już powstałe nierówności. Możesz wcierać go dwa razy dziennie w skórę na brzuchu, piersiach, udach i pośladkach.  

Ponieważ olej lniany na skórę działa nawilżająco i kojąco, a także przyspiesza jej regenerację, zwykle może być stosowany także przy skórze wrażliwej, w tym u osób chorujących na atopowe zapalenie skóry (AZS). 

Olej lniany możesz stosować również na włosy, wykonując tzw. olejowanie. Niewielką ilość preparatu wystarczy równomiernie rozprowadzić na włosach i pozostawić na kilkadziesiąt minut (do godziny), po czym spłukać i umyć głowę zwykłym szamponem. 

 

Sposób spożycia i dawkowanie oleju lnianego 

Ze względu na wysoką zawartość wielonienasyconych kwasów tłuszczowych olej lniany łatwo ulega jełczeniu, dlatego musi być przechowywany w ciemnej, szklanej butelce w lodówce.

Po podgrzaniu olej lniany traci właściwości, dlatego należy spożywać go w formie nieprzetworzonej, np. jako dodatek do sałatek. Zalecana ilość dziennego spożycia zależy od danego preparatu, dawkowania zamieszczonego na ulotce, a także własnego zapotrzebowania. Zwykle jednak przyjmuje się, że olej lniany warto jeść w ilości od 1 do 30 ml, średnio jedną łyżkę stołową (15 ml) dziennie.

 

Kiedy zachować ostrożność spożywając olej lniany? 

Olej lniany, jak każda inna substancja oleista nie powinien być spożywany w nadmiarze. Może on nasilać perystaltykę jelit, dlatego nie należy stosować go w trakcie biegunek. 

Spożywanie oleju lnianego powinny skonsultować z lekarzem lub dietetykiem osoby, które chorują na schorzenia trzustki, wątroby, kamicę lub zapalenie pęcherzyka żółciowego, czy choroby jelit. Również kobiety w ciąży przyjmowanie oleju lnianego, jak każdego innego preparatu powinny skonsultować z lekarzem.   

 

Czy można stosować olej lniany dla dzieci?

Cenne kwasy wielonienasycone zawarte w oleju lnianym są szczególnie istotne w dzieciństwie i w okresie dojrzewania. Osobom dorosłym 1–2 łyżek oleju lnianego zwykle pozwalają na zaspokojenie zapotrzebowania na kwasy omega. Jednak zapotrzebowanie u dzieci wzrasta. Olej lniany spożywany na zimno w ilości 2–3 łyżek, jako dodatek do kanapek i sałatek może przynieść wiele korzyści dla młodego organizmu. 

Olej lniany dla dzieci to cenny składnik diety, ale dopiero gdy maluch skończy rok. Wcześniej jego organizm nie wydziela enzymów potrzebnych do syntezy kwasów zawartych w oleju lnianym.  

 

Lek. Michał Dąbrowski

 

Źródła:

 

  1. Kaniewski R., Jankowiak J., Zajączek K.: Nowe możliwości wykorzystania oleju lnianego tłoczonego na zimno. Post Fitoter 2019, 20(3), s.: 204-207. http://www.postepyfitoterapii.pl/wp-content/uploads/2019/10/pf_2019_03_07.pdf (data odczytu: 22.02.2022). 

  2. Popis E., Ratusz K., Przybysz M., Krygier K., Sakowska A., Konarska M.: Światowa oraz polska produkcja lnu oleistego i oleju lnianego. Problemy Rolnictwa Światowego tom 15 (XXX), zeszyt 2, 2015, s: 106–116. http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.cejsh-from-agro-a11381c1-65d5-4eeb-bee5-17521f4a3273 (data odczytu: 22.02.2022).