Obserwowanie kolejnych etapów rozwoju ruchowego dziecka, daje wiele radości i pewność, że wszystko jest w porządku. Wielu rodziców niecierpliwie czeka na początki raczkowania, potem czworakowania, a w końcu chodzenia. Każda z tych czynności wymaga jednak od dziecka mnóstwa pracy i zależy od wielu różnych czynników, przez co rozpoczyna się wcześniej lub później. Część dzieci pomija raczkowanie - i nie jest to powód do zmartwień, o ile tylko maluch zdobywa nowe umiejętności stopniowo i sukcesywnie, a obie strony ciała pracują w podobny sposób.

 

Spis treści

 

1. Raczkowanie a czworakowanie - jak przebiega rozwój ruchowy niemowląt?

Choć tych nazw używa się synonimicznie, nie oznaczają tego samego. Raczkowanie jest właściwie wstępem do czworakowania. Niemniej jednak, aby zdobyć obie umiejętności trzeba przejść długi proces złożony z kilku etapów. Zanim dziecko zacznie poruszać się na czworakach, musi „zaliczyć”:

  • leżenie na brzuchu z podporem ramion,

  • pełzanie niemowlaka (ruch do przodu przy pomocy wszystkich kończyn)

  • czołganie (przesuwanie się z pomocą kończyn górnych),

  • bujanie w pozycji czworaczej,

  • raczkowanie (ruch na rękach i nogach do tyłu).

 

Czworakowanie jest ruchem, podczas którego brzuch, czyli środek ciężkości, wysoko unosi się nad podłogą, a ręce i nogi umożliwiają przemieszczanie się. Nie zawsze wygląda to tak samo. Czworakujące i raczkujące dziecko może poruszać się na różne sposoby. Klasyczne raczkowanie to przemieszczanie się za pomocą kolan i rąk. Część dzieci woli jednak poruszać się w pozycji czworaczej na wyprostowanych nóżkach bądź odpychając się tylko jedną kończyną (na kraba”). Inną dość dziwną metodą poruszania się na czworakach jest sunięcie, podczas którego pociecha przesuwa się na pupie. Każdy styl jest dobry, jeśli tylko w równy sposób angażuje każdą stronę ciała i jeśli doskonali się z biegiem czasu, przechodząc w kolejny etap rozwoju ruchowego.

 

2. W którym miesiącu dziecko raczkuje i czy w ogóle musi to robić?

Raczkowanie, podobnie jak pozostałe etapy rozwoju ruchowego niemowląt, przebiega w sposób ściśle zindywidualizowany. O tym, jak szybko i sprawnie dziecko szlifuje naukę poruszania się, decyduje wiele czynników. Wśród nich jest: przebieg ciąży i narodzin, stan zdrowia w pierwszych i kolejnych tygodniach życia, masa urodzeniowa, sposób odżywiania, suplementacja witaminą D3, uwarunkowania genetyczne oraz stymulacja psychoruchowa. Trzeba podkreślić, że raczkowanie i czworakowanie, podobnie jak chodzenie, nie jest wcale proste. To skomplikowana umiejętność, która jest wynikiem wielomiesięcznego treningu. W jego trakcie wzmacniają się mięśnie, poprawia koordynacja ruchowa i zdolność do przenoszenia ciężaru ciała. To wszystko sprawia, że niektóre dzieci zaczynają raczkować w wieku sześciu miesięcy, inne około dziesiątego miesiąca, a jeszcze inne wcale.

 

Pominięcie etapu raczkowania najczęściej nie oznacza niczego niepokojącego. Część dzieci, gdy tylko opanuje umiejętność stabilnego siedzenia bez podparcia próbuje od razu wstawać, a potem już przemieszczać się na dwóch nogach. Ich dalszy rozwój ruchowy przebiega prawidłowo, choć nieco inaczej. Dziecko, które nie raczkuje ma po prostu mniejsze doświadczenie w ruchu. Natomiast dziecko raczkujące ma szansę na trenowanie różnorodnych pozycji, doskonalenie naprzemienności ruchów, dlatego jest w stanie precyzyjniej i bardziej stabilnie przechodzić z pozycji leżącej, klęcznej czy siedzącej do pozycji pionowej. Poza tym nie zauważa się większych różnic pomiędzy pociechami, które czworakowały, a tymi, które ominęły ten etap. Mimo iż raczkowanie i czworakowanie nie jest obowiązkowe, stanowi bez wątpienia cenną umiejętnością, którą warto stymulować już od pierwszych miesięcy życia dziecka. Dlaczego?

  • Raczkowanie wymusza współpracę obu półkul mózgu.

  • Pozycja czworacza wzmacnia obręcz barkową i biodrową, mięśnie stabilizujące kręgosłup.

  • Ruch naprzemienny korzystnie wpływa na rozwój ruchowy i poznawczy.

  • Czworakowanie w pewnym stopniu przeciwdziała koślawości stóp.

  • U raczkującego dziecka symetrycznie rozwijają się mięśnie.

  • Raczkowanie wspiera rozwój motoryczny i językowy.

 

3. Jak stymulować dziecko do raczkowania?

Raczkowanie i czworakowanie to procesy, na które duży wpływ mają rodzice. To mama i tata decydują o aktywności dziecka, sposobie spędzania czasu, jakości ruchu. Dziecko, które całe dnie leży płasko w łóżeczku bądź bujaczku ma niewielkie szanse na ćwiczenie raczkowania. Aby je zwiększyć, trzeba niemowlę jak najczęściej kłaść na brzuszku, na twardym i równym podłożu, w bezpiecznym pomieszczeniu. Ważne jest również wsparcie i motywacja. Niektóre dzieci są z natury mało aktywne. Warto je zachęcać do ruchu - wołając z drugiego końca pokoju, kibicując w zdobyciu oddalonej zabawki.

 

Zastanawiając się, jak nauczyć dziecko raczkować, dobrze zwrócić uwagę na kilka rzeczy.

Należy wybrać takie miejsce do ćwiczeń, w którym nic nie będzie ograniczać ruchów dziecka, rozpraszać jego uwagi ani ułatwiać przemieszczania się. Maluszek powinien mieć wygodne ubranko i dobrze dopasowaną pieluszkę, dzięki czemu uniknie otarcia i podrażnienia skóry. Raczkujące dziecko jest na nie bardzo podatne, dlatego warto mieć zawsze pod ręką Niezbędnik Młodej Mamy, w którym znajduje się: np. maść Linoeparol.

 

Choć raczkowanie nie jest kamieniem milowym w rozwoju dziecka, a jego brak wcale nie musi oznaczać niczego niepokojącego, lepiej trzymać rękę na pulsie i bacznie przyjrzeć się pociesze, która nie raczkuje. Jeśli dziecko chodzi na czworakach, trzeba zwrócić uwagę, czy:

  • ma trudności z wykonywaniem zadań ruchowych,

  • preferuje tylko jedną stronę ciała, inicjuje ruch zawsze jedną ręką, przekłada przedmioty do słabszej ręki, aby móc chwycić tą silniejszą,

  • nie przenosi płynnie ciężaru ciała, jest niestabilne w przyjmowanych pozycjach, często się przewraca,

  • zdobywa kolejne umiejętności ruchowe o czasie, choć trzeba pamiętać, że normy w kalendarzu rozwoju dziecka są bardzo szerokie, a każdy rozwija się w swoim tempie.

 

Powyższe i wszelkie inne niepokojące objawy najlepiej skonsultować z pediatrą i fizjoterapeutą. Tylko specjalista jest w stanie ocenić, czy pominięcie raczkowania wynika z problemów rozwojowych dziecka. Nieprawidłowe wzorce ruchu można wypracować poprzez ćwiczenia w formie zabawy. Jest dziś wiele ciekawych metod terapeutycznych, przynoszących wspaniałe rezultaty. Najważniejsze, by z nich skorzystać, gdy pojawi się taka potrzeba.

 

Lek. Michał Dąbrowski

 

 

 

Źródła:

 

H. Murkoff, Pierwszy rok życia dziecka, Poznań, 2015, str. 354-355

Co nieco o czworakowaniu, “mamafizjoterapeuta.pl”, [dostęp 30.09.2020], https://mamafizjoterapeuta.pl/2018/09/24/co-nieco-o-czworakowaniu/

 

I. Sawionek, Omijanie przez dzieci etapu pełzania i raczkowania, “mp.pl”, https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/lista/115406,omijanie-przez-dzieci-etapu-pelzania-i-raczkowania

 

G. Durska, Raczkowanie, “mp.pl”, [dostęp 30.09.2020], https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/lista/115406,omijanie-przez-dzieci-etapu-pelzania-i-raczkowania