Spis treści

Przyczyny skazy białkowej

Skaza białkowa to alergia pokarmowa, która ujawnia się po kontakcie z białkami krowiego mleka. Uznaje się ją za formę atopowego zapalenia skóry (AZS), nasilającego się po spożyciu czynnika alergizującego. Co ciekawe, do reakcji alergicznej może dojść nie tylko po przyjęciu mleka lub jego przetworów, ale również innych – niekiedy zaskakujących – produktów spożywczych. Należą do nich przede wszystkim jaja, orzeszki ziemne, ryby i owoce morza, soja oraz pszenica.

Bezpośrednią przyczyną problemu jest nieprawidłowa reakcja organizmu na obce białka. Niepokojące objawy zwykle występują u dzieci, których układ odpornościowy jest jeszcze niedojrzały i przez to błędnie rozpoznaje cząsteczki mleka jako patogeny. Dlatego też mówi się, że dzieci „wyrastają” z tego rodzaju alergii pokarmowej, gdy tylko ich system immunologiczny dojrzeje.

Jako przyczynę pośrednią występowania skazy białkowej wskazuje się czynniki genetyczne. Ma to związek z obserwacją, iż rodzice dzieci karmionych mlekiem krowim, u których wystąpiła reakcja alergiczna, często w młodości również wykazywali objawy tego uczulenia. Szacuje się, że szanse na przeniesienie alergii na dziecko wynosi ok. 70% w przypadku, gdy zarówno mama, jak i tata zmagali się z nią w przeszłości. Jeżeli tylko jedno z rodziców miało podobne epizody, prawdopodobieństwo urodzenia dziecka-alergika nadal jest duże, jednak spada do ok. 40%.

Ważne, aby nie mylić skazy białkowej z nietolerancją laktozy. Ta pierwsza jest spowodowana gwałtowną reakcją organizmu na czynnik zewnętrzny – w tym wypadku określone białka. Przyczyną nietolerancji laktozy jest niedostateczna produkcja laktazy, czyli enzymu, który jest odpowiedzialny za rozkładanie zawartego w mleku cukru (laktozy) w układzie pokarmowym.

 

Objawy skazy białkowej u dzieci

Alergia na białka mleka krowiego objawia się na kilka sposobów. Niektóre z nich można łatwo pomylić z symptomami występującymi naturalnie u niemal każdego niemowlaka. Zwłaszcza wysypki czy kolki wydają się normalnymi stanami w pierwszym roku życia dziecka. Takie dolegliwości są często związane z budowaniem układu odpornościowego oraz bariery ochronnej skóry. W przypadku dzieci ze skazą białkową stanowią jednak pierwsze objawy alergii na mleko krowie.

 

Skaza białkowa – objawy skórne

Uczulenie na białka mleka krowiego najczęściej manifestuje się poprzez różnego rodzaju wykwity na skórze. Kontakt z czynnikiem uczulającym prowadzi do wystąpienia takich reakcji, jak świąd, pokrzywka czy czerwona wysypka. Ta ostatnia pojawia się głównie na rękach, nogach i tułowiu, w obrębie szyi i dekoltu, a także na policzkach i za uszami malucha.

Swędząca skóra prowokuje do jej drapania. To z kolei przyczynia się do powstawania ranek, które często są trudne w gojeniu. Naskórek alergika najczęściej również łuszczy się nadmiernie. To wszystko sprawia, że objawy uczulenia nie tylko są trudne do wyciszenia, ale również wyjątkowo nieprzyjemne.

 

Skaza białkowa – objawy pokarmowe

Alergia na określone produkty spożywcze może też objawiać się dolegliwościami ze strony układu pokarmowego. W przypadku skazy białkowej u dzieci są to najczęściej:

  • kolki,

  • bóle brzucha,

  • wzdęcia i gazy,

  • ból przy oddawaniu stolca,

  • zaparcia,

  • biegunki,

  • wymioty,

  • ślady śluzu lub krwi w stolcu (rzadziej).

Następstwem tych symptomów może być osłabiony apetyt u dziecka, a co za tym idzie – spadek tempa przybierania na wadze. Jeżeli niechęć do jedzenia ma charakter przewlekły, mogą wystąpić również inne problemy zdrowotne. Należą do nich m.in. zaburzenia snu, refluks czy anemia wywołana niedoborem żelaza.

 

Skaza białkowa – pozostałe objawy

Innymi objawami alergii na białka krowiego mleka mogą być dolegliwości zbliżone do tych, które pojawiają się w wyniku infekcji. Należą do nich m.in. katar i kaszel, nieżyt gardła i oskrzeli, świszczący oddech, sapka u niemowląt, nawracające zapalenia ucha. Wszystkie te symptomy mają charakter przewlekły i są oporne na antybiotykoterapię.

Warto zauważyć, że symptomy alergii pokarmowej, niezależnie od tego, którego układu dotyczą, mogą objawiać się w różnym czasie. Dzielimy je na natychmiastowe (pojawiające się w ciągu 2 godzin od kontaktu z alergenem) oraz opóźnione (do 7 dni po ekspozycji na czynnik uczulający).

 

Leczenie i dieta przy skazie białkowej

Jeżeli zauważysz u swojego dziecka niepokojące objawy, udaj się z nim do pediatry. W przypadku stwierdzenia wskazań do przeprowadzenia poszerzonej diagnostyki lekarz najprawdopodobniej skieruje Was na dalsze badania do alergologa. Testy, jakie najczęściej stosuje się w celu potwierdzenia lub wykluczenia alergii na białka krowiego mleka wykonuje się z krwi (są to testy na tzw. przeciwciała IgE). Specjalista może zalecić również:

  • skórne testy punktowe – nałożenie na niezmienioną chorobowo skórę (zwykle na obszarze przedramienia) kropli substancji zawierającej alergen. Następnie przekłucie lub przecięcie tego miejsca w celu zaobserwowania reakcji organizmu;

  • testy prowokacyjne – doustne podanie określonej dawki alergenu w celu zaobserwowania reakcji organizmu;

  • testy eliminacyjne – wykluczanie z diety potencjalnych alergenów w celu ustalenia, czy przyniesie to pożądany skutek.

Leczenie skazy białkowej polega przede wszystkim na stosowaniu diety eliminacyjnej. Przebiega ona poprzez wykluczenie z jadłospisu mleka i produktów mlecznych, takich jak jogurty czy sery. Wszystkie one mogą wywołać silniejszą lub słabszą reakcję alergiczną – w skrajnych przypadkach nawet wstrząs anafilaktyczny, który jest niebezpieczny dla zdrowia i życia. Jeżeli zachodzi taka potrzeba, lekarz może przepisać środki farmakologiczne wspomagające leczenie alergii. Mogą to być np. doustne leki antyhistaminowe, ale także stosowane miejscowo maści na bazie kortykosteroidów.

Jeżeli uczulenie dotyczy niemowlęcia, które jest karmione piersią, zmiany żywieniowe powinny zostać wprowadzone również do diety mamy. Alternatywą jest przestawienie maluszka na mleko modyfikowane z tym zastrzeżeniem, że produkt nie może zawierać w swoim składzie alergenu. Jeżeli to jednak możliwe, zaleca się pozostanie przy żywieniu naturalnym. Mleko mamy wspiera rozwój układu immunologicznego niemowlęcia. Dzięki temu wzrasta prawdopodobieństwo, że maluszek karmiony piersią szybciej „wyrośnie” z uczulenia.

Dietę eliminacyjną należy utrzymać przez ok. 2-3 lata po diagnozie. Po tym czasie wskazane jest przeprowadzenie ponownych testów. Pozwalają one ustalić, czy reakcja alergiczna została w międzyczasie wyciszona. Jeśli tak, po konsultacji z lekarzem można zacząć stopniowe wdrażanie wykluczonych wcześniej produktów do diety dziecka.

Aby złagodzić skórne efekty alergii na białka krowiego mleka, warto również stosować odpowiednią pielęgnację. Zalecane są kosmetyki myjące zawierające emolienty, które pomagają nawodnić i natłuścić delikatną skórę dziecka. Szczególną uwagę należy poświęcać pielęgnacji miejsc dotkniętych swędzącymi zmianami, a także zgięciom łokci i kolan. Oprócz tego wskazane jest unikanie kontaktu malucha z przedmiotami i produktami, które mogą dodatkowo podrażniać skórę. Należą do nich m.in. detergenty oraz szorstkie (np. wełniane) ubrania.

lek. Michał Dąbrowski



Źródła:

 

1. Andrea Horvath, Jak rozpoznać skazę białkową u dziecka? https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/lista/61930,jak-rozpoznac-skaze-bialkowa-u-dziecka

 

2. Jolanta Wasilewska, Skaza białkowa — czy dziecko z tego wyrasta?

https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/lista/61992,skaza-bialkowa-czy-dziecko-z-tego-wyrasta

 

3. Grażyna Durska, Jak zapobiegać skazie białkowej?

https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/lista/93349,jak-zapobiegac-skazie-bialkowej

 

4. A. Pochrzęst-Motyczyńska, Skaza białkowa – co należy o niej wiedzieć?

https://zdrowie.pap.pl/dieta/skaza-bialkowa-co-nalezy-o-niej-wiedziec

 

5. M. Kiryłowska, A. Kopiczko, B. Cudowska, Standardy diagnostyki alergii na białka mleka krowiego – wytyczne dla lekarza POZ, „Pediatria Po Dyplomie” 2019, nr 4.