Spis treści

Rodzaje żółtaczek

Żółtaczka to objaw skórny, który sam w sobie nie stanowi zagrożenia, jednak może świadczyć o toczących się w organizmie stanach chorobowych. Występuje w przebiegu wielu różnych schorzeń, w tym również takich, które są niebezpieczne dla zdrowia i życia. Może świadczyć m.in. o zaburzeniach czynności wątroby i dróg żółciowych. Wśród chorób, które manifestują się żółtaczką, znajduje się np. wirusowe zapalenie wątroby (WZW) typu A, B lub C. Objaw ten może też towarzyszyć takim problemom zdrowotnym, jak kamienie w przewodach żółciowych, cholestaza oraz guzy dróg żółciowych lub trzustki.

W medycynie znane jest również pojęcie tzw. żółtaczki fizjologicznej, która występuje wyłącznie w okresie noworodkowym. Dzielimy ją na żółtaczkę wczesną (początek w 2. lub 3. dobie życia, szczyt między 3. a 5. dobą) oraz późną (początek po 7. dobie życia, czas trwania nawet do 12 tygodni). Żółtaczka noworodkowa jest uznawana za naturalny i całkowicie niegroźny etap przejściowy w rozwoju dziecka. W jego trakcie organizm maluszka przystosowuje się do funkcjonowania w nowych warunkach – poza organizmem matki.

 

Przyczyny żółtaczki u noworodków

Za pojawienie się żółtaczki odpowiedzialne jest nadmierne stężenie bilirubiny we krwi. Substancja ta stanowi żółty barwnik, który powstaje w wyniku rozpadu hemoglobiny, czyli składnika czerwonych krwinek. Zwykle jest wydalana przez wątrobę i drogi żółciowe do przewodu pokarmowego, a stamtąd na zewnątrz ustroju. Jeśli jednak jest jej za dużo, organizm nie nadąża z jej usuwaniem, przez co nadmiar barwnika odkłada się w tkankach.

Prawidłowy poziom bilirubiny u noworodka wynosi 2-2,5 mg/dl. W pierwszych dobach życia stężenie to narasta, aby osiągnąć swój szczyt między 3. a 5. dobą życia. Wynik pomiaru nie powinien wówczas wynosić więcej niż 10 mg/dl przy badaniu przezskórnym i 13-15 mg/dl przy badaniu z krwi. Tempo przyrostu stężenia barwnika również ma znaczenie. Nie powinno ono przekraczać 5 mg/dl na dobę.

Żółtaczka pojawia się zarówno u dzieci urodzonych w terminie, jak i u wcześniaków. U tych pierwszych objaw może wystąpić do 10. dnia życia. W przypadku maluszków, które przyszły na świat przedwcześnie, za normę uznaje się okres do 14. dnia życia.

 

Objawy żółtaczki fizjologicznej u noworodków

Żółtaczkę można rozpoznać na pierwszy rzut oka. Objawia się ona charakterystycznym żółtawym lub żółtopomarańczowym zabarwieniem skóry, błon śluzowych, a także białkówki oka pacjenta. Zmiana odcienia skóry uwidacznia się w pierwszej kolejności na twarzy. Następnie stopniowo rozlewa się po ciele w kierunku kończyn i tułowia.

Objawy żółtaczki noworodkowej mogą wystąpić już po wypisie ze szpitala. Należy wówczas niezwłocznie zgłosić się z dzieckiem do pediatry. Podobne postępowanie jest zalecane w przypadku nasilenia się żółtawego odcienia skóry lub wystąpienia innych niepokojących objawów.

 

Czy żółtaczka fizjologiczna wymaga leczenia?

Żółtaczka noworodków zwykle ustępuje samoistnie. Cofanie się objawu następuje w kolejności odwrotnej do jego pojawienia się na ciele dziecka. Zażółcenie znika najpierw z kończyn i tułowia, następnie zaś z głowy, błon śluzowych i białkówki oczu.

Przedłużająca się żółtaczka często występuje u dzieci karmionych piersią. Jest to spowodowane faktem, że mleko matki zawiera składniki, które hamują wychwyt bilirubiny z krwi dziecka, a także jej wydalanie. Paradoksalnie, problem może utrzymywać się dłużej również w przypadku, gdy dziecko nie jest karmione wystarczającą liczbę razy na dobę lub ssie pierś nieefektywnie. Odwodnienie i przyjmowanie niewystarczającej ilości kalorii zaburza proces przybierania na wadze i sprzyja nasileniu żółtaczki.

Jeżeli stężenie bilirubiny we krwi niemowlęcia jest na akceptowalnym poziomie, personel medyczny zwykle nie podejmuje żadnych kroków w celu wyciszenia żółtaczki. Niekiedy jednak zachodzi potrzeba wdrożenia fototerapii. Jest to nieinwazyjny zabieg polegający na naświetlaniu skóry dziecka przy pomocy lampy UV. Światło ultrafioletowe rozkłada bilirubinę w skórze, dzięki czemu żółtawe zabarwienie zanika. Cała procedura odbywa się w inkubatorze i jest całkowicie bezbolesna. Sesje naświetlania zazwyczaj trwają przez około tydzień.

 

Żółtaczka u noworodka – kiedy należy przeprowadzić dodatkowe badania?

O konieczności przeprowadzenia dodatkowych badań zawsze decyduje lekarz. Wskazaniami do wdrożenia diagnostyki są przede wszystkim:

  • wystąpienie żółtaczki już w 1. dobie życia dziecka,

  • wystąpienie objawu po okresie fizjologicznej żółtaczki,

  • bardzo podwyższony poziom bilirubiny we krwi,

  • zbyt długie utrzymywanie się objawu (powyżej 10-14 dni po urodzeniu),

  • zmiana koloru skóry z żółtopomarańczowego na żółtooliwkowy,

  • szarobiałe stolce,

  • ciemny, żółtobrązowy mocz,

  • nietypowe zachowanie dziecka (wiotkość mięśni, apatia, drgawki, niekontrolowane ruchy itp.).

Wymienione wyżej symptomy mogą świadczyć o różnych zaburzeniach występujących w organizmie dziecka. Należą do nich m.in.: choroby wątroby, zarośnięcie dróg żółciowych czy zakażenia. Inną przyczyną tego typu problemów może być konflikt serologiczny. Występuje on wówczas, gdy grupy krwi matki i dziecka nie są ze sobą zgodne. W efekcie, w okresie ciąży, dochodzi do niszczenia krwinek czerwonych dziecka przez przeciwciała produkowane przez organizm matki. Skutkiem tego zaburzenia może być choroba hemolityczna u noworodka.

lek. Michał Dąbrowski

 

Źródła:

 

1. Piotr Sawiec, Żółtaczka noworodków

https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/prawidlowyrozwoj/rozwojfizyczny/52302,zoltaczka-noworodkow

 

2. A. Wasiluk, A. Polewko, A. Ozimski, Współczesna diagnostyka i leczenie żółtaczek u noworodków i niemowląt, “Diagnostyka laboratoryjna. Journal of Laboratory Diagnostics” 2012, vol. 48, nr 4. www.researchgate.net/publication/234024075_Wspolczesna_diagnostyka_i_leczenie_zoltaczek_u_noworodkow_i_niemowlat

 

3. Magdalena Wiercińska, Żółtaczka - przyczyny, leczenie i objawy towarzyszące,

https://www.mp.pl/pacjent/objawy/68378,zoltaczka