Do chwili obecnej, świadczenia położnej POZ regulowane są przez Ustawę o zawodzie pielęgniarki i położnej, Rozporządzenia MZ w sprawie zakresu zadań lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, pielęgniarki podstawowej opieki zdrowotnej i położnej podstawowej opieki zdrowotnej (Dz. U. 1567 z dnia 28 września 2016 r.) oraz inne akty prawne. Epidemia wymusiła zmianę podejścia do pacjentek, zmianę organizacji edukacji przedporodowej, wizyt patronażowych i w ogóle funkcjonowanie POZ. Poniżej przedstawiono wyciąg z Rekomendacji Konsultanta Krajowego w dziedzinie pielęgniarstwa ginekologicznego i położniczego, dr hab. n. o zdr. Grażyny Iwanowicz-Palus, Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Położnych Rodzinnych oraz Polskiego Towarzystwa Położnych dla położnych rodzinnych/położnych podstawowej opieki zdrowotnej na czas epidemii wirusa SARS–CoV–2 wywołującego chorobę COVID–19 z 2.04.2020 r.

 

Spis treści

 

I. Planowanie wizyty patronażowej

  1. W celu zminimalizowania ryzyka transmisji infekcji COVID-19 należy ograniczyć:

  • bezpośrednie kontakty położnej z pacjentką do niezbędnego minimum, 

  • jeśli wizyta jest niezbędna – ograniczyć do niezbędnego minimum czas trwania bezpośredniej wizyty w miejscu pobytu matki i dziecka.

 

W pozostałych sytuacjach kontakt z pacjentką może odbyć się za pośrednictwem systemów teleinformatycznych lub innych systemów łączności.

  1. Pierwszą wizytę patronażową należy odbyć w miejscu pobytu matki i dziecka, nie później niż w ciągu 48 godzin od otrzymania przez położną zgłoszenia urodzenia dziecka. Podczas tej wizyty położna POZ powinna przede wszystkim ocenić stan zdrowia położnicy i noworodka, zwrócić uwagę na relacje w rodzinie i wydolność opiekuńczą rodziny.

  2. Przed wizytą patronażową w miejscu pobytu matki i dziecka, położna POZ rejestruje pacjentkę w systemie informatycznym, sprawdza w systemie e-WUŚ jej prawa do świadczeń medycznych oraz sprawdza informację, czy pacjentka nie jest w okresie kwarantanny.

  3. Jeżeli położnica nie wyraża zgody na wizytę patronażową w miejscu pobytu matki i dziecka, położna powinna odnotować ten fakt w dokumentacji medycznej oraz poinformować pacjentkę o konieczności autoryzacji tej decyzji poprzez wysłanie do niej drogą elektroniczną skanu lub zdjęcia. W takiej sytuacji położna udziela poradę z wykorzystaniem systemów teleinformatycznych lub innych systemów łączności.

  4. Przed każdą wizytą domową położna musi przeprowadzić rozmową telefoniczną celem przeprowadzenia wywiadu epidemiologicznego dotyczącego wirusa SARS–CoV–2 i podjęcia decyzji o odbyciu wizyty w miejscu pobytu matki i dziecka.

     

    Pytania powinny dotyczyć:

    ● Przebywania domowników w ciągu ostatnich 14 dni w rejonie transmisji koronawirusa;

    ● Występowania u położnicy lub współmieszkańców objawów takich jak gorączka powyżej 38°C, kaszel, uczucie duszności.
    ● Kontaktu pacjentki w ciągu ostatnich 14 z osobą, u której zostało potwierdzone zakażenie koronawirusem;

  5. Jeżeli z przeprowadzonego wywiadu wynika, że pacjentka jest zdrowa i nie miała kontaktu z osobą chorą lub mającą styczność z SARS–CoV–2, położna powinna przeprowadzić wywiad dotyczący położnicy i jej dziecka, aby zminimalizować czas pobytu w środowisku domowym podopiecznych. Działania położnej powinny ograniczyć się do badania przedmiotowego matki i dziecka oraz ewentualnego zdjęcia szwów z rany krocza lub szwów z rany po cięciu cesarskim.

  6. W przypadku kwalifikacji pacjentki do wizyty w środowisku domowym, położna powinna uprzedzić pacjentkę, że wizyta będzie krótka i ograniczy się do niezbędnego minimum czasowego. Zdiagnozowane przez położną problemy zostaną omówione przez telefon, a zalecenia zostaną przesłane do położnicy. Powinna także poinformować pacjentkę, aby ograniczyć kontakt z innymi domownikami, wywietrzyć pomieszczenia przed i po wizycie oraz przetrzeć klamki i powierzchnie preparatem dezynfekcyjnym lub wodą z detergentem.

  7. Przed ewentualną wizytą położna powinna zwrócić się do pacjentki z prośbą o przesłanie drogą elektroniczną zdjęcia/skanu karty informacyjnej położnicy i noworodka, która otrzymała w szpitalu.

  8. Na wizytę w środowisku domowym pacjentki należy umówić się na konkretną godzinę z położnicą.

  9. W sytuacji, gdy położnica lub jej współdomownicy są izolowani w warunkach domowych lub poddani są kwarantannie, położna powinna zrezygnować z wizyty w środowisku domowym pacjentki. Świadczenie wobec położnicy i noworodka powinno być zrealizowane z wykorzystaniem systemów teleinformatycznych lub innych systemów łączności, o ile działania te nie zagrażają pogorszeniem stanu zdrowia matki i dziecka.

 

II. Przebieg wizyty patronażowej

  1. Czas wizyty powinien być ograniczony do niezbędnego minimum, nie przekraczający 15 minut.

  2. Położna powinna przynieść do domu pacjentki niezbędny sprzęt w torbie (waga, aparat do pomiaru ciśnienia tętniczego, termometr), narzędzia, środki i materiały opatrunkowe przeznaczone dla pacjentki/noworodka. Torba  powinna zawierać rzeczy TYLKO dla tej jednej położnicy i noworodka, powinna być łatwa do wyprania w wysokiej temperaturze. Jeżeli pacjentka posiada własny aparat do mierzenia ciśnienia i termometr, położna może wykorzystać je do wykonania pomiarów. 

  3. Położna powinna być odpowiednio przygotowana do wizyty: na dłoniach nie powinna mieć nic poniżej łokci (bransoletki, zegarki, obrączka),  włosy upięte, powinna być ubrana w maskę, okulary ochronne lub przyłbicę, rękawice ochronne 2 pary (wewnętrzne i zewnętrzne).

  4. W domach jednorodzinnych wizyta patronażowa położnej powinna odbywać się w pokoju na niższej kondygnacji budynku i jak najbliżej drzwi wejściowych i łazienki.

  5. Przed wejściem do pokoju, w którym przebywa pacjentka, a po wejściu do mieszkania, położna powinna zostawić dwa czyste oznakowane czerwone worki na odpady medyczne zakaźne, założyć ochraniacze na obuwie, zdezynfekować ręce przy użyciu roztworu na bazie alkoholu zgodnie z instrukcjami producenta, założyć rękawice ochronne, założyć maskę i okulary, ewentualnie przyłbicę.

  6. Pacjentka przed wejściem położnej do mieszkania powinna dokładnie umyć ręce wodą z mydłem oraz założyć maseczkę. 

  7. Podczas wizyty patronażowej położnej w pokoju powinna być tylko matka z dzieckiem. Pozostali domownicy powinni przebywać w innych pomieszczeniach. W celu ograniczenia kontaktu z dotykanymi powierzchniami, drzwi do pokoju i łazienki powinny być otwarte.

  8. W czasie wizyty położna powinna zachować szczególną ostrożność, wszystkie czynności przy matce i dziecku wykonywać w rękawiczkach, które po użyciu należy wrzucić do czerwonego worka.

  9. Podczas rozmowy z pacjentką położna powinna zachować możliwie największą bezpieczną odległość. Zaleca się nie mniej niż 1,5 m. 

  10. Badanie położnicy i noworodka należy możliwie maksymalnie skrócić. Po badaniu położna powinna umyć ręce i zdezynfekować środkiem na bazie alkoholu, a sprzęt medyczny zdezynfekować przed i po jego użyciu. 

  11. Konieczne jest zdezynfekowanie miejsca umieszczenia dokumentacji medycznej (stół) oraz ograniczenie kontaktu fizycznego przy każdym podpisywaniu dokumentów. Pacjentka powinna używać własnego długopisu oraz ograniczyć dotykanie kartek. Położna może wpisać w książeczkę zdrowia dziecka najważniejsze pozyskane informacje i autoryzować tylko nazwiskiem i imieniem położnej oraz numerem PWZ. Nie ma konieczności stawiania pieczątki. Dezynfekcji należy poddać także po zakończonej wizycie telefon komórkowy (w torebce strunowej), pieczątkę, długopis i inne dotykane elementy.

  12. Podczas wizyty położna powinna krótko poinformować pacjentkę o zaleceniach, informując, że dalsze informacje i zalecenia położnica otrzyma drogą telefoniczną.

  13. Po zakończonej wizycie, poza pokojem, gdzie przebywają matki i dziecka, położna musi zdjąć środki ochrony osobistej z zachowaniem obowiązujących procedur w tym zakresie, wrzucić je do podwójnego czerwonego worka pozostawionego przy drzwiach wejściowych, a następnie zabrać go do utylizacji. Jeśli były używane okulary ochronne, należy je zabezpieczyć w osobnym worku i obowiązkowo zdezynfekować przed kolejnym użyciem. Ręce i nadgarstki należy zdezynfekować płynem na bazie alkoholu, zgodnie z instrukcją producenta.

  14. Położna powinna poinformować pacjentkę, że wszystkie pomieszczenia po wizycie patronażowej powinna dobrze wywietrzyć.

  15. Wizytę w razie konieczności można kontynuować z wykorzystaniem systemów teleinformatycznych lub innych systemów łączności. Także pacjentka podczas wizyty położnej może złożyć oświadczenie o realizacji kolejnych wizyt za pośrednictwem tych systemów. Zgoda ta może być także przesłana w formie elektronicznej.

  16. Wizyty z wykorzystaniem systemów teleinformatycznych lub innych systemów łączności mogą być udzielanie wyłącznie w sytuacji, gdy pozyskane informacje na podstawie wywiadu telefonicznego wskazują, że pacjentka i jej dziecko nie wymagają osobistej obecności położnej. Jeżeli jednak występuje konieczność spotkania się z matką i dzieckiem w środowisku domowym, to wizyta patronażowa musi być bezwzględnie zrealizowana. W  przypadku odroczenia terminu wizyt patronażowych lub ich zawieszenia na rzecz  realizowania wizyt z wykorzystaniem systemów teleinformatycznych lub innych systemów łączności zawsze położna powinna wziąć pod uwagę ryzyko dotyczące stanu zdrowia położnicy i jej dziecka oraz możliwości jego pogorszenia.

III. Wizyty u pacjentki ginekologiczno-onkologicznej

  1. U pacjentek po zabiegu chirurgicznym/ginekologicznym, położna POZ wykonuje wizytę zgodnie z przedstawionym powyżej schematem, uwzględniając specyfikę wizyty oraz ewentualny kontakt z wydzielinami pacjentki (rana po operacji brzusznej lub rana krocza).

IV. Edukacja przedporodowa

  1. W celu zminimalizowania ryzyka transmisji infekcji COVID-19 w odniesieniu do kobiet ciężarnych, edukację przedporodową dla kobiet w ciąży od 21. tygodnia ciąży do terminu rozwiązania, należy realizować tylko w formie porady z wykorzystaniem systemów teleinformatycznych lub innych systemów łączności, do czasu zakończenia okresu epidemii na terenie kraju.

 

Położna POZ powinna pamiętać o indywidualnym podejściu do każdej pacjentki  i uwzględniać zmieniającą się sytuacji epidemiologiczną. Nie powinno się pozostawiać położnicy i noworodka bez możliwości kontaktu z położną oraz w ogóle bez opieki. Położna, do której zdeklarowana jest pacjentka i jej dziecko, odpowiada za nadzór nad stanem zdrowia podopiecznych. Dlatego wnikliwie należy przeprowadzić wywiad telefoniczny kwalifikujący pacjentkę do wizyty patronażowej i odbyć tę wizytę, jeśli stan zdrowia matki lub dziecka tego wymagają.  



Piśmiennictwo:

Rekomendacji Konsultanta Krajowego w dziedzinie pielęgniarstwa ginekologicznego i położniczego, dr hab. n. o zdr. Grażyny Iwanowicz-Palus, Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Położnych Rodzinnych oraz Polskiego Towarzystwa Położnych dla położnych rodzinnych/położnych podstawowej opieki zdrowotnej na czas epidemii wirusa SARS–CoV–2 wywołującego chorobę COVID–19: zalecenia dla położnych POZ. 

https://www.mp.pl/covid19/zalecenia/232018,covid-19-zalecenia-dla-poloznych-poz

Rozporządzenia MZ z dnia 21 września 2016 r. w sprawie zakresu zadań lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, pielęgniarki podstawowej opieki zdrowotnej i położnej podstawowej opieki zdrowotnej (Dz. U. 1567 z dnia 28 września 2016 r.)