Pierwsza wizyta patronażowa powinna odbyć się nie później niż 48 godzin od momentu otrzymania przez położną zgłoszenia urodzenia dziecka. Położna POZ powinna odbyć nie mniej niż 4 wizyty patronażowe w okresie do 8. tygodnia życia dziecka. Pierwsza wizyta patronażowa trwa ok. 1,5-2 h.  

 

Przebieg pierwszej wizyty:

  1. Potwierdzenie tożsamości matki. Założenie dokumentacji położnej POZ. Jeśli matka nie wypełniła deklaracji do położnej POZ – teraz jest czas na jej uzupełnienie.

  2. Zebranie wywiadu położniczo-ginekologicznego, społecznego, rodzinnego ze szczególnym naciskiem na choroby występujące przed ciążą, przebieg ciąży i porodu. Konieczna jest analiza karty wypisowej ze szpitala matki i dziecka oraz książeczki zdrowia dziecka. 

  3. Ocena stanu zdrowia położnicy. Stan ogólny położnicy obejmuje ocenę tętna, ciśnienia tętniczego, temperatury, oddechów, zabarwienia skóry, kontaktowości. Ocena stanu położniczego obejmuje ocenę obkurczania się dna macicy, ilości i jakości odchodów, stanu naciętego krocza lub blizny po cięciu cesarskim oraz stanu gruczołów piersiowych i brodawek. Należy zwrócić uwagę na powikłania porodu i połogu. 

  4. Ocena stanu zdrowia noworodka. Obejmuje ona kontrolę ciepłoty ciała, masy ciała, czynności serca, czynności oddechowej, oddawania moczu i stolca, ocenę odruchów noworodkowych. Istotnym elementem jest ocena skóry pod kątem zażółcenia, zasinienia, zaczerwienienia (wyprzenia, otarcia, zadrapania), wykwitów, stanów przejściowych, ale także urazów, w tym wynikających z przemocy wobec dziecka. Należy także ocenić oczy, nos i jamę ustną w aspekcie nieprawidłowych wydzielin i wykwitów (obrzęk powiek, łzawienie, obecność śluzu lub ropy w oku, wydzielina z nosa i zmiany w jamie ustnej). Położna powinna zaobserwować także zachowanie dziecka w zakresie jego snu, czuwania i aktywności ruchowej. Bardzo ważna jest ocena stanu kikuta pępowinowego i dna pępka. Kontroli poddaje się stopień mumifikacji kikuta i jego zawilgocenia, obecność wydzieliny (w tym ropy) i krwi. Dno pępka ocenia się pod kątem jego zawilgocenia, obecności ropy, ziarniny, stanu zapalnego okołopępkowego i przepukliny.   

  5. Ocena przyrostu masy ciała noworodka. Po zważeniu dziecka należy od aktualnej masy ciała odjąć najniższą masę, jaką obserwowano w szpitalu (10 str. w książeczce zdrowia dziecka) i podzielić przez liczbę dni, jakie upłynęły od tej chwili. Noworodek powinien wyrównać urodzeniową masę ciała najpóźniej pomiędzy 10-14. dniem życia. Położna powinna reagować na zbyt niskie przyrosty masy ciała i wdrożyć adekwatne postępowanie – albo skorygować technikę karmienia, albo polecić matce częstsze przystawianie dziecka do piersi lub – jeśli przyrosty masy ciała są znikome – rozważyć dokarmianie dziecka metodami alternatywnymi. 

  6. Analiza sposobu odżywiania dziecka. Jeśli dziecko karmione jest sztucznie, konieczne jest pozyskanie informacji na temat rodzaju mieszanki sztucznej, akcesoriów do karmienia sztucznego, pór karmienia, porcji dla dziecka i sposobu przygotowania mieszanki. 

  7. W sytuacji karmienia naturalnego należy ocenić anatomię piersi matki i fizjologię laktacji, anatomię jamy ustnej dziecka i ocenić jego odruch ssania, pozycję matki i dziecka podczas karmienia, technikę karmienia noworodka oraz skuteczność pobierania pokarmu. Położna POZ powinna przeanalizować czynniki ryzyka niepowodzenia laktacji oraz pomóc w rozwiązywaniu wczesnych problemów związanych z karmieniem piersią (ból brodawek, nawał mleczny).

  8. Ocena relacji panujących w rodzinie i wydolności opiekuńczej rodziny oraz możliwości udzielania pomocy i wsparcia matki ze strony osoby bliskiej. Położna powinna wdrożyć adekwatne postępowanie w przypadku zaobserwowania przemocy domowej lub innych występujących nieprawidłowości.

  9. Prowadzenie edukacji zdrowotnej w zakresie:

    1. opieki nad noworodkiem i jego pielęgnacji, 

    2. techniki kąpieli noworodka, pielęgnowania skóry, pielęgnacji kikuta pępowiny i dna pępka,

    3. zdrowego stylu życia, w tym na temat higieny i przebiegu połogu, palenia tytoniu i spożywania alkoholu, aktywności fizycznej i powrotu sprawności po porodzie, odżywiania, korzyści związanych z karmieniem piersią, 

    4. minimalizowania stresu i radzenia sobie z nim, a także informowanie bliskich na temat zmian fizycznych i reakcji emocjonalnych występujących w połogu, przygotowanie rodziny do udzielenia pomocy i wsparcia położnicy oraz wskazanie instytucji, gdzie w takich sytuacjach można udać się po pomoc. 

  1. Udokumentowanie podjętych przez położną działań. 

Pozostałe świadczenia obejmujące edukację na temat powrotu płodności po porodzie i metod planowania rodziny, na temat szczepień dziecka i badań profilaktycznych, wizyt u lekarza położnika po zakończeniu połogu, profilaktyki raka piersi i raka szyjki macicy oraz innych tematów wynikających z bieżącej oceny sytuacji matki i dziecka, mogą być wykonane na kolejnych wizytach patronażowych. 

 

Piśmiennictwo:

 

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 16 sierpnia 2018 r. w sprawie standardu organizacyjnego opieki okołoporodowej (Dz. U. 2018; 1756 z dnia 11 września 2018 r.).