Dotyczy 10-40% niemowląt i charakteryzuje się napadowym, nadmiernym, bardzo trudnym do ukojenia płaczem lub krzykiem. Często towarzyszą jej objawy podkurczania i wyrzucania nóżek, powiększenie brzuszka i zwiększona ilość gazów jelitowych. Kolka występuje zarówno u dzieci karmionych naturalnie, jak i sztucznie. Dolegliwości pojawiają się najczęściej między 3. dniem a 3. tyg. życia. Ustępuje zwykle samoistnie po ukończeniu 3. miesiąca życia. Dolegliwości bólowe występują zazwyczaj w godzinach wieczornych, najczęściej między godziną 18 a 22. 

 

Spis treści

I. Przyczyny kolki niemowlęcej

Prawdopodobną przyczyną kolki są bolesne skurcze przewodu pokarmowego na skutek:

  • Połknięcia nadmiernej ilości powietrza podczas karmienia w sytuacji nadmiernego wypływu pokarmu z piersi matki, zachłannego pobierania pokarmu przez dziecko lub zbyt dużej dziurki w smoczku oraz nie „odbicie” połkniętego powietrza.

  • Nadmiernej produkcji gazów jelitowych w wyniku procesów fermentacyjnych.

  • Alergii lub nietolerancji na składniki odżywcze, najczęściej na białko mleka krowiego, jaja, orzechy, ryby, czekoladę.

  • Niedojrzałości układu neuroendokrynnego. Kolki u wcześniaków występują 2 razy częściej.

  • Niewłaściwej interakcji niemowlę-rodzice, szczególnie u kobiety dojrzałej, „Matki Polki”, bardzo odpowiedzialnej, przestrzegającej zasad opieki itp.

  • Stanów lękowych u matki, brak wsparcia rodziny, depresji rodziców w trakcie ciąży i po porodzie oraz niepewność co do kompetencji rodzicielskich.

  • Przyczyn kolki upatruje się we wpływie flory bakteryjnej jelit. Badania wykazały, iż u dzieci z kolką dominują Lactobacillus brevis i L. lactis lactis, natomiast u dzieci bez kolki - Lactobacillus acidophilus. Badania Savinio i wsp. wykazały, że zarówno Lactobacillus brevis i L. Lactis lactis mogą być odpowiedzialne za nadmierną produkcję gazów i wzdęcia u niemowląt z kolką.[Savinio] 

  • Prawdopodobną przyczyną kolki może być także niedostateczna produkcja melatoniny, która reguluje dobowy rytm snu i czuwania, a w związku z tym może powodować zaburzenia rytmu dobowego.

  • Pamiętać jednak należy, iż płacz dziecka może być mylnie interpretowany przez rodziców jako kolka, ale naprawdę może być innym objawem sygnalizowanym przez dziecko.

 

II. Rozpoznanie kolki

  1. JUŻ NIE: Diagnostyka oparta na kryteriach Wessela, tzw. reguła trzech: kolkę rozpoznaje się u niemowląt, które płaczą ponad 3 godziny dziennie, przez więcej niż 3 dni w tygodniu, przez co najmniej 3 tygodnie. [13]

  2. W 2016 roku zostały opublikowane IV kryteria rzymskie, które definiują rozpoznanie kolki następująco:

    1. rozpoczęcie i ustąpienie objawów u niemowląt przed 5. miesiącem życia, 

    2. powtarzające się, długotrwałe epizody płaczu/drażliwości niemające uchwytnej przyczyny, którym opiekunowie nie mogą zapobiec, ani których nie mogą zatrzymać, 

    3. brak oznak choroby, gorączki czy zahamowania rozwoju. [Krogulska i in., 2017]

  3. Rozpoznanie kolki niemowlęcej stawia się po wykluczeniu innych powodów płaczu, u dziecka bez odchyleń w badaniu przedmiotowym, które dobrze przybiera na wadze, u którego nie ma oznak patologii ze strony ośrodkowego układu nerwowego. 

 

III. Postępowanie w kolce niemowlęcej 

Postępowanie w kolce niemowlęcej uzależnione jest od potencjalnej przyczyny.

  • Jeżeli dziecko jest karmione naturalnie i podczas aktu ssania zasysa dużą ilość powietrza, należy pracować nad techniką karmienia. Aby dziecko efektywnie pobierało pokarm i by nie cierpiało na bóle brzuszka, jama ustna dziecka musi być dobrze uszczelniona. Jeśli słychać cmokanie, oznacza to, że do jamy ustnej niemowlęcia dostaje się powietrze i należy dziecko przystawić do piersi ponownie, prawidłowo.

  • Przy nadmiernym odruchu wypływu pokarmu (odruch oksytocynowy), zmienić sposób karmienia. Przed karmieniem niemowlęcia pobudzać brodawkę poprzez jej delikatne rolowanie, wyciąganie (czyste ręce!!!) aż do momentu zadziałania odruchu oksytocynowego. Trzeba poczekać, aż mleko przestanie wypływać i wtedy przystawić dziecko do piersi. Nie powinno ono być bardzo głodne, dlatego przerwy pomiędzy karmieniami robić nie dłuższe niż co 2 - 2,5 godziny. Należy także zmienić pozycję do karmienia tak, aby pokarm nie wpływał do buzi dziecka zgodnie z siłą ciążenia - ssanie „pod górkę”. Jeśli podczas karmienia ponownie pojawi się odruch wypływania mleka, należy je przerwać i w tym czasie pozwolić dziecku odbić połknięte powietrze. 

  • Dobrze jest karmić niemowlę częściej, ale krócej. Dziecko pobiera wtedy mniejsze porcje pokarmowe, co nie przeciąża żołądka. 

  • Nie rekomenduje się radykalnej zmiany diety kobiety w okresie laktacji. Dieta matki w okresie laktacji powinna być przede wszystkim zdrowa i lekkostrawna. Ograniczenia dietetyczne dotyczą alkoholu, mocnej herbaty, mocnej kawy w nadmiernej ilości, napojów gazowanych oraz produktów wysoko przetworzonych, konserwowanych i barwionych. Ostrożnie spożywać produkty alergizujące obserwując dziecko, czy nie ma objawów kolki, ulewania lub zmian na skórze. 

  • Jeśli dziecko karmione jest butelką, nie nadąża przełykać mleka, wypija zawartość szybko i łapczywie, należy sprawdzić wielkość dziurki w smoczku. Po przekręceniu butelki do góry dnem, mleko nie powinno samoistnie kapać. Należy także zawsze pamiętać o odbiciu połkniętego powietrza przez dziecko po zakończeniu karmienia. 

  • Mleko w butelce nie powinno mieć temperatury pokojowej. Powinno być podgrzane i mieć temperaturę ciała (ok. 37°). 

  • Ograniczyć bodźce zewnętrzne typu telewizor, monitor komputera, głośne rozmowy, kłótnie. Zaburza to potrzebę bezpieczeństwa u dziecka. Niemowlę reaguje na nastroje matki. Należy nauczyć ją szybkich technik relaksacyjnych, które pozwolą jej zachować zawsze dobry nastrój. W przypadku, gdy kobieta ma obniżony nastrój poporodowy (baby blues), należy poprosić o pomoc najbliższych. Kondycja psychiczna matki jest bardzo ważna. 

  • Zachować rytm dobowy dziecka. Należy przyzwyczajać maluszka do stałych pór kąpieli, snu, spacerów, wprowadzać „rytuały” (np. codzienne śpiewanie, czytanie lub masaż). Unikać należy zmiany miejsca pobytu. To zapewnia dziecku potrzebę bezpieczeństwa. 

  • W czasie kolki zastosować ciepłe pieluszki na brzuszek lub skierować tam ciepły strumień suszarki. Ciepło działa rozkurczowo, a niezbyt głośny warkot suszarki może wpływać na dziecko uspokajająco. Jeśli jest to pora kąpieli, można zanurzyć niemowlę w ciepłej wodzie. Nie stosować poduszki elektrycznej lub termoforu, bo można poparzyć dziecko. 

  • Można delikatnie pomasować brzuszek malucha. Trzeba robić to z wyczuciem, zataczając malutkie kółeczka wokół pępka zgodnie z ruchem wskazówek zegara lub delikatnie uciskać okolicę od pęka w kierunku spojenia łonowego. Trzeba zmniejszyć napięcie mięśni brzuszka przez podkurczenie nóżek niemowlęcia.

  • W ostateczności można spróbować noszenia i kołysania dziecka, ale jest to bardzo absorbujące czasowo dla rodziców. Jest to jednak działanie, które może zmniejszyć dolegliwości dziecka, przez co daje rodzicom poczucie bezpiecznej interwencji. Nie wolno dzieckiem potrząsać, nie huśtać mocno w wózku, bowiem może to spowodować krwawienia wewnątrzczaszkowe. Takie działanie jest już traktowane jako Zespół Dziecka Potrząsanego (SBS – Shaken Baby Syndrome).  

  • Można podjąć decyzję o podaniu dziecku preparatów przeciwkolkowych zawierających simetikon - podawany w ilości 20 mg przed każdym posiłkiem. Pomocne będzie wspomożenie własnej flory fizjologicznej dziecka probiotykami. Są one bezpieczne i stosunkowo skuteczne.  

  • Jeśli podjęte próby zmniejszenia kolki nie pomagają, należy udać się do lekarza. 

 

Piśmiennictwo: 

  1. Adamska I, Kupczyk K, Czewionka-Szaflarska M. Profilaktyka alergii pokarmowej – hydrolizaty, probiotyki i prebiotyki. Pediatria Współczesna. Gastroenterologia, Hepatologia i Żywienie Dziecka, 2009;11(2):47–52.

  2. Choroby czynnościowe przewodu pokarmowego. Wytyczne rzymskie III. Medycyna Praktyczna, 2007;8:s. 81–82.

  3. Hyman PE, Milla PJ, Benninga MA i wsp. Childhood functional gastrointestinal disorders: neonate/toddler. Gastroenterology, 2006;130:1519-26.

  4. Krogulska A, Lemańczyk D, Kuśmierek M, Brazowski J. Wprowadzanie pokarmów uzupełniających a ryzyko rozwoju alergii. Pediatr Pol, 2017;92:309–315.

  5. Krogulska A, Popielarz M. Znaczenie alergii na białka mleka krowiego w kolce niemowlęcej. Pediatr Pol 2017;92:164–172.

  6. Sharma R., Young Ch., Mshvildadze M. Mikroflora jelit: czy ma znaczenie w chorobach u noworodków? Pediatria po Dyplomie, vol. 14 nr 1, 2010 (2);70-85. 

  7. Slusser W., Powers N.G. Karmienie piersią – część 1. Immunologia, żywienie, popieranie. Pediatrics in Review, 1997;Vol.1/5:10.

  8. Wessel M.A., Cobb J.C., Jackson E.B. i wsp. Paroxysmal fussing in infancy, sometimes called "colic". Pediatrics, 1954;14:421-434.

  9. van den Berg M.P., van der Ende J., Crijnen A.A., et all. Paternal depressive symptoms during pregnancy are related to excessive infant crying. Pediatrics, 2009 Jul; 124(1):96-103.