Są one zgodne z wytycznymi WHO. Zalecają one pielęgnację kikuta pępowinowego „na sucho”, czyli oczyszczanie go wodą z mydłem (mydłem dla niemowląt lub szarym), a następnie na dokładnym osuszeniu. Zaobserwowano, że taka metoda pielęgnacji oraz niezakładanie opatrunków na pępowinę, powoduje szybszą mumifikację - w końcu 2-3 doby po urodzeniu i odpadanie kikuta pępowiny, co następuje około 7 – 8 dnia życia. Nie zaleca się stosowania alkoholu etylowego do odkażania kikuta pępowiny, ponieważ skuteczność antybakteryjna alkoholu jest mniejsza niż innych antyseptyków i działanie to jest krótkotrwałe. Ponadto alkohol może powodować podrażnienia i poparzenia skóry noworodka. Często matki używając alkohol do pielęgnacji pępka, stosują go także na skórę wokół niego. Naskórek niemowlęcia jest cieńszy od naskórka osoby dorosłej, co może powodować przenikanie alkoholu do głębszych warstw skóry, a stąd do krwiobiegu. Wykazano w badaniach, że stosowanie środków dezynfekujących (w tym alkoholu etylowego) wydłuża czas wysychania i odpadnięcia kikuta pępowiny i zwiększa ryzyko wystąpienia zapalenia pępka. Do pielęgnacji pępka nie należy stosować związków jodu, pomimo ich skuteczności przeciwbakteryjnej. Jod może być wchłaniany przez skórę noworodka, co może skutkować przejściową niedoczynnością tarczycy. Nie stosuje się także gencjany: barwiąc na fioletowo kikut i skórę wokół niego, nie pozwala ocenić stanu pępka (czy się dobrze goi i czy nic się z niego nie sączy).

 

Spis treści

 

Postępowanie z kikutem pępowinowym 

Pobyt w szpitalu w zależności od rodzaju porodu i zwyczajów oddziału trwa od 2 do 4 dni. W pierwszych godzinach po urodzeniu się dziecka kikut pępowiny jest wilgotny i białoniebieskawy. W ciągu doby kikut obkurcza się i wysusza, a jego kolor zmienia się na żółtobrązowy, a następnie czarnobrązowy. 

Zarówno w warunkach szpitalnych u zdrowych dzieci przebywających w systemie rooming-in, jak i warunkach domowych zaleca się pielęgnację pępka „na sucho”. U takich noworodków mniejsze jest ryzyko zakażenia pępka, ponieważ dziecko kolonizuje niepatogenną florę bakteryjną matki w czasie bezpośrednich z nią kontaktów, co zmniejsza ryzyko zakażenia pępka (WHO 1998). Wczesne i częste karmienie piersią oraz kontakt „skóra do skóry” z rodzicami pomagają dziecku zwalczać infekcje. Jednakże w przypadku zwiększonego ryzyka zakażenia bakteryjnego zaleca się zastosowanie antyseptyku do pielęgnacji kikuta pępowiny. Są to sytuacje, gdy noworodek jest oddzielony od matki w szpitalu, gdy w domu panują złe warunki higieniczne lub zaczyna się stan zapalny pępka.

Konieczne jest zwrócenie szczególnej uwagi na noworodki oddzielone od matek (wcześniaki i dzieci chore). Ograniczenia kontaktów matki z dzieckiem wpływają na słabszą kolonizację dziecka niechorobotwórczą florą bakteryjną matki, przez co jest ono szczególnie wrażliwe na florę patogenną. U takich dzieci zaleca się stosowanie środków odkażających do pielęgnacji pępowiny. Najbardziej wskazane do odkażania kikuta pępowiny są oktenidyna  lub chlorheksydyna w zasypce. Preparat odkażający należy stosować raz na dobę, zwracając uwagę na dokładne jego naniesienie na całą powierzchnię kikuta, ze szczególnym uwzględnieniem nasady. 


Zasady pielęgnacji pępka

 

Zasady pielęgnacji pępka:

  • Zawsze należy pamiętać o higienie rąk.

  • Przed wypisem do domu należy sprawdzić, czy zacisk kikuta pępowiny jest odpięty (na ogół zdejmowany jest 1. - 2. dnia o porodzie).

  • Należy poinformować rodziców, na czym polega sucha pielęgnacja kikuta pępowiny oraz jakie są objawy zapalenia pępka.

  • Poinformować matkę, aby do momentu odpadnięcia kikuta nalewała do wanienki mniej wody, aby podczas kąpieli nie zamoczyć pępowiny. Jeśli jednak do tego dojdzie, nie należy robić z tego problemu, ale osuszyć kikut pępowinowy.

  • Pępek oczyszczać należy po/podczas kąpieli i po każdym zabrudzeniu moczem lub kałem. 

  • Oczyszczać należy nasadę i kikut pępowinowy.

  • Nasadę pępowinowy przemywać należy ruchem od środka na zewnątrz.

  • Do oczyszczania pępka zabrudzonego moczem lub kałem powinno się używać jałowego gazika zwilżonego w wodzie z mydełkiem dziecięcym lub mydłem szarym. 

  • Czynność należy powtórzyć drugim i kolejnym, czystym kompresem do momentu, aż gaza będzie czysta. 

  • Po oczyszczeniu należy pozostawić pępek do wyschnięcia.

  • W ciągu dnia kilkakrotnie wietrzyć pępek.

  • Aby ułatwić dostęp powietrza do kikuta, stosować pieluszkę z wycięciem na pępek lub wywijać brzeg pieluszki, uważając, aby nie zakrywał on kikuta pępowiny lub go nie drażnił. 

  • Przy każdej kąpieli i zmianie pieluszki konieczne jest dokładne oglądanie stanu kikuta oraz od czasu do czasu jego wąchanie.

  • Nie nakładać na pępek opatrunku.

  • Nie stosować do pielęgnacji kikuta alkoholu, a zwłaszcza fioletu goryczki lub jodyny.

 

Co powinno zaniepokoić i skłonić do wizyty u lekarza?

 

  • Jeśli pępek nie będzie zasuszony i nie odpadnie po 15. – 21. dniu po porodzie. 

  • Jeśli z okolic pierścienia pępowinowego wydziela się cuchnący zapach, ropa, widoczne jest wyraźne zaczerwienienie o średnicy powyżej 5 mm i obrzęk wokół pępka. Świadczy to o zapaleniu okołopępkowym wymagającym antybiotykoterapii.

  • Jeśli pojawi się silne krwawienie. Może być objawem zaburzeń krzepnięcia.  

  • Jeśli pojawi się rosnąca nierówno tkanka u nasady kikuta. Jest to ziarnina wymagająca specjalnego postępowania.