Jak to zjawisko ma wpływ na pracę położnej?

 

Statystyki (1) są nieubłagane. Najbardziej płodną grupą nie są już kobiety w wieku 20-24, jak to bywało przez dekady, ale matki w wieku 25-29 lat. Zdecydowanie wzrosła też płodność w starszych grupach demograficznych, zaś średni wiek urodzenia pierwszego dziecka w Polsce wynosi współcześnie ok. 29 lat. Jednocześnie, na każdy tysiąc kobiet w wieku 40-44 lat aż 7- 8 decyduje się na ciążę, a z danych GUS-u wynika, że w 2018 r. 11,6 tysiąca czterdziestolatek pojawiło się na izbach porodowych. Można oczekiwać, że w kolejnych latach liczby te będą wzrastać!

 

Spis treści

Wyzwania dla położnych

 

Zmiany demograficzne są poważnym obciążeniem dla całego sektora położniczego. W wielu krajach już dziś brakuje personelu, a także środków finansowych oraz sprzętu, aby pokryć zwiększone potrzeby ciężarnych. Zwykle kobiety po 40-tce wymagają bowiem przeprowadzenia większej ilości badań, częstszych kontroli i interwencji w czasie ciąży, zaś ich porody częściej bywają wywoływane, a ich przebieg jest utrudniony. Szczególną grupę w tej kategorii stanowią pierworódki oraz kobiety otyłe, narażone na więcej potencjalnych komplikacji ciążowych i okołoporodowych.

 

Najczęściej wykrywane komplikacje u starszych ciężarnych

 

Położna jako osoba pierwszego kontaktu dla każdej ciężarnej odgrywa zasadniczą rolę we wczesnym wykrywaniu typowych dla podwyższonego wieku przypadłości ciążowych. Mowa przede wszystkim o cukrzycy ciążowej, która u czterdziestoletnich mam pojawia się cztery razy częściej niż u dwudziestolatek (2). Jej podstawowe symptomy obejmują zwiększone pragnienie i częstszą potrzebę oddawania moczu, a także poczucie zmęczenia, zaburzenia widzenia i częstsze infekcje skóry oraz pęcherza moczowego. Tymczasem, wysoki poziom cukru we krwi można wykryć już w prostych badaniach moczu, zaś kobieta ze zdiagnozowaną cukrzycą powinna otrzymać kompletny zestaw porad dotyczących zmiany diety.

 

Powszechne komplikacje zdrowotne u starszych mam obejmują również nadciśnienie tętnicze, które może być symptomem preeklampsji, czyli stanu przedrzucawkowego. Częstszy pomiar ciśnienia jest w tym przypadku więcej niż wskazany i może uwzględniać również edukację ciężarnej dotyczącą prawidłowej techniki pomiaru i skrupulatności zapisów przy kontroli ciśnienia prowadzonej samodzielnie w domu. Kolejnym problemem bywa zwiększone ryzyko zakrzepicy żył głębokich, która również wymaga szybkiej diagnostyki. Na szczęście można jej aktywnie zapobiegać, prowadząc odpowiedni styl życia oraz korzystając z profesjonalnie dobranych pończoch uciskowych. Mamy po 35 roku życia powinny być więc konsultowane również w kontekście zmian obserwowanych w kończynach dolnych.

 

Starsze rodzące mają ponadto większe szanse na urodzenie bardzo dużego dziecka – z badań brytyjskich (3) wynika, że 20% z nich urodzi noworodka o wadze ponad 4.5 kg! W tym przypadku w diagnostyce wykorzystuje się nie tylko wykonywane przez lekarza badania USG, które jednak charakteryzują się sporym marginesem błędu, ale także tradycyjne pomiary wysokości dna macicy, które efektywnie i bez konieczności skorzystania ze sprzętu elektronicznego mogą wykonać położne.

 

Czterdziestolatki przy porodzie

 

Ciężarne po 40 roku życia nawet dwa razy częściej niż młodsze kobiety wymagają ze względów medycznych porodu poprzez cesarskie cięcie (4). Choć sama procedura nie jest dziś obarczona dużym ryzykiem, rodząca powinna być zawczasu przygotowana na trudności i niedogodności, które mogą się pojawić po zabiegu – od kłopotliwej opieki nad noworodkiem po zalecenia związane z uśmierzaniem bólu, pielęgnacją blizny czy fizycznym oszczędzaniem się.

 

Przy naturalnym porodzie u starszych kobiet należy ponadto oczekiwać wyższego ryzyka krwotoku, porodu przed 32 tygodniem ciąży, a także wystąpienia ułożenia dziecka w pozycji pośladkowej (5). Porody w tej grupie wiekowej są znacznie częściej wydłużone i dysfunkcyjne. Są to fakty naukowe, które muszą zostać uwzględnione w opiece położniczej nad czterdziestolatkami.

 

Niestety, u starszych mam wzrasta również ryzyko martwego urodzenia. Może być ono wyższe nawet 2-4 razy (w zależności od tygodnia ukończenia ciąży) (6). Dlatego też zawczasu ciężarne są informowane o możliwości, a często wręcz konieczności wywołania porodu w 39-40 tygodniu ciąży lub wcześniej. Wraz z wiekiem słabnie bowiem mięśniówka macicy, co utrudnia prawidłowy przebieg porodu, a często wręcz przyczynia się do dystocji szyjkowej. Z badań (7) wynika również, że już powyżej 35 roku życia pojawia się zwiększone zapotrzebowanie na zewnętrzne podawanie oksytocyny, aby umożliwić kobiecie naturalny poród. Istnieją dane (8) wskazujące, że wywołanie porodu w 37 tygodniu ciąży u kobiet w wieku 40+ zmniejsza konieczność zastosowania cesarskiego cięcia i poprawia perspektywy zdrowotne noworodka!

 

Opieka poporodowa

 

Ze statystyk (9) wynika również, że czterdziestolatki częściej niż młode mamy wymagają dłuższej hospitalizacji – więcej niż 4 dni po naturalnym porodzie oraz więcej niż 7 dni po cesarskim cięciu.

 

Pobyt w szpitalu może wymagać wówczas większego zaangażowania ze strony położnej. Starszy wiek, zwłaszcza w połączeniu z nadwagą, przyczynia się bowiem często do problemów laktacyjnych, do których rozwiązania potrzeba cierpliwości oraz wypróbowania wielu różnych technik przystawania dziecka do piersi. Należy jednak zaznaczyć, że starsze mamy okazują się zwykle chętne do współpracy z położną, cenią sobie jej wskazówki i rygorystycznie przestrzegają narzuconych zaleceń.

 

1 Sytuacja demograficzna Polski do 2018 r. Tworzenie i rozpad rodzin, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2019

2 Evidence on: Advanced Maternal Age, Table 4, Rebecca Deker, Evidence Based Birth®2016

3 Having a baby after the age of 40, Jane Siddal, Royal Berkshire, NHS, 2016

4 Delivery Outcomes for Nulliparous Women at the Extremes of Maternal Age - A Cohort Study D A Vaughan, B J Cleary, D J Murphy, BJOG, 2014 Feb;121(3):261-8

5 The Risks Associated With Pregnancy in Women Aged 35 Years or Older, M Jolly, Hum Reprod . 2000 Nov;15(11):2433-7

6 Induction of Labour at Term in Older Mothers Scientific Impact Paper, Table 2, No. 34 February 2013, Royal College of Obstetricians and Gynaecologists

7 Induction of Labour at Term in Older Mothers Scientific Impact Paper No. 34 February 2013, Royal College of Obstetricians and Gynaecologists

8 Induction of Labour at Term in Older Mothers Scientific Impact Paper No. 34 February 2013, Royal College of Obstetricians and Gynaecologists

9 Maternal age and risk of labor and delivery complications Patricia A. Cavazos-Rehg et al., Matern Child Health J. Author manuscript; available in PMC 2016 Jun 1