Cesarskie cięcie to określenie chirurgicznego przyjęcia porodu. To poważna operacja, wymagająca odpowiedniego przygotowania. Noworodek pojawia się na świecie już po kilku minutach. Cała procedura cesarskiego cięcia trwa około godzinę. Jak się do niej przygotować? 

 

Spis treści

 

1. Cesarskie cięcie czy poród naturalny?

Dziś cesarskie cięcie jest jedną z najczęściej wykonywanych operacji położniczych na świecie. To procedura, która pozwala uratować zdrowie i życie matki oraz dziecka. Choć teoretycznie powinno się ją wykonywać wyłącznie ze ściśle określonych wskazań, w praktyce nie zawsze tak jest. Chirurgiczne przyjęcie porodu wykonuje się za często. W Polsce odsetek porodów przez cesarskie cięcie przekracza 40%. W ostatnich dziesięcioleciach zabieg operacyjny, który był ostatecznością, przemienił się w rozwiązanie alternatywne. Pytanie „cesarka czy poród naturalny” zadaje sobie dziś większość kobiet, zwłaszcza spodziewających się pierwszego dziecka. Cesarskie cięcie wydaje się sposobem na uniknięcie bólu i powikłań poporodowych. Traktuje się je jako lepszą, łatwiejszą drogę narodzin, zapominając, że to operacja chirurgiczna, z którą wiąże się poważne ryzyko. 

 

Historia cesarskiego cięcia sięga czasów starożytnych, a nawet dalej. Jednak stopniowy proces popularyzacji porodu chirurgicznego zaczyna się w XIX wieku. Wówczas doceniono w medycynie znaczenie aseptyki, wprowadzono do położnictwa palwimetrię, zmieniono narzędzia i techniki pracy. Wszystkie te zmiany sprawiły, że cesarskie cięcia kończyły się sukcesem, dzięki czemu ograniczono dużą śmiertelność okołoporodową. Wówczas jednak poród chirurgiczny wykonywano wyłącznie w sytuacji zagrożenia życia. Dziś, kiedy ta procedura jest nadużywana, wcale nie przynosi podobnych profitów. Obecnie poród przez cesarskie cięcie poprawia wyniki położnicze, ale tylko w krajach trzeciego świata. W państwach europejskich i amerykańskich, zwiększona liczba cesarskich cięć nie przekłada się na zmniejszenie umieralności okołoporodowej, wiąże się za to ze zwiększonym ryzykiem powikłań pooperacyjnych matki i problemów zdrowotnych u ich dzieci. 

 

Ryzyko, jakie niesie cesarskie cięcie dla matki:

  • krwotok poporodowy komplikacje zatorowo-zakrzepowe (będące najczęstszą przyczyną zgonu kobiet w wyniku porodu),

  • zakażenie wewnątrzmaciczne (sepsa),

  • uszkodzenie narządów,

  • nieprawidłowej implantacji zarodka w kolejnej ciąży (ciąża pozamaciczna, łożysko przodujące, wrastające),

  • powikłania po kolejnych cesarskich cięciach i innych operacjach na jamie brzusznej, 

  • powikłania wynikające ze zastosowanego znieczulenia (zakażenie miejscowe, bóle głowy), 

  • trudności z laktacją,

Ryzyko, jakie niesie cesarskie cięcie dla dziecka:

  • uraz cięty,

  • zaburzenia oddychania,

  • zaburzenia w układzie immunologicznym (częstszy rozwój astmy, alergii, cukrzycy i innych chorób cywilizacyjnych),

  • zaburzenia integracji sensorycznej (osłabione/wzmożone napięcie mięśniowe, asymetria urodzeniowa wymagająca rehabilitacji),

  • problemy z odruchem ssania.

 

Cesarskie cięcie jest poważną operacją chirurgiczną. To działanie inwazyjne i obciążające. Mimo powszechnej opinii nie jest mniej bolesne, bezpieczniejsze ani lepsze od porodu drogami rodnymi. To właśnie podczas naturalnych narodzin dziecko ma możliwość przygotowania się do życia w nowych warunkach. Kontakt z florą bakteryjną matki buduje odporność dziecka. Ucisk podczas przeciskania się na świat, tworzy mapę ciała, poprawia napięcie mięśniowe. Najważniejsze jest jednak to, że poród drogami natury niesie znacznie niższe ryzyko powikłań zdrowotnych oraz śmierci matki niż poród przez cesarskie cięcie. 

 

Według Światowej Organizacji Zdrowia odsetek porodów przez cesarskie cięcie nie powinien przekraczać 15%. W Polsce w ten sposób rodzi się ponad 40% dzieci, co według Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników jest alarmujące. Jeśli nie ma wskazań do cięcia cesarskiego, nie ma też podstaw do wykonania tej operacji położniczej, a poród naturalny jest najlepszym rozwiązaniem.

 

2. Jakie są wskazania do cesarskiego cięcia?

Wskazania do cesarskiego cięcia dzielą się na położnicze, a więc wynikające głównie z przebiegu ciąży, oraz pozapołożnicze, zależne przede wszystkim od stanu zdrowia matki. Czasami kobieta już w I trymestrze dowiaduje się o tym, że urodzi na sali operacyjnej. W takich przypadkach mówi się o planowanym cesarskim cięciu. Wyróżnia się również nagłe cesarskie cięcie. Takie niespodziewane chirurgiczne zakończenie porodu jest konieczne, gdy z jakichś powodów zdrowie rodzącej oraz jej dziecka staje się zagrożone. 

 

Położnicze wskazania do cesarskiego cięcia

  • Brak postępu porodu 

  • Zagrażająca zamartwica wewnątrzmaciczna płodu (wypadnięcie pępowiny, odklejenie łożyska lub pęknięcia macicy)

  • Niegłówkowe położenie płodu (położenie poprzeczne, miednicowe)

  • Ciąża wielopłodowa (trojacza, czworacza, itd.)

  • Nieprawidłowe wzrastanie wewnątrzmaciczne płodu (hipotrofia płodu z objawami niewydolności łożyska, makrosomia płodu)

  • Wady rozwojowe płodu

  • Poród przedwczesny z objawami zagrażającej zamartwicy wewnątrzmacicznej płodu lub z powodu jego niegłówkowego położenia

  • Nieprawidłowa implantacja łożyska

  • Inne

 

Pozapołożnicze wskazania do cięcia cesarskiego

  • Wskazania anatomiczne: niewspółmierność porodowa, makrosomia - płód, ważący ponad 4,5 kg, 

  • Wskazania kardiologiczne: zespół Marfana, poszerzenie aorty >45 mm, zaawansowana niewydolność krążenia

  • Wskazania pulmonologiczne: choroby zmniejszające wydolność oddechową

  • Wskazania ortopedyczne: patologie w obrębie miednicy mniejszej, uraz miednicy kostnej w wywiadzie, pooperacyjne zwężenie rozmiarów miednicy,

  • Wskazania neurologiczne: padaczka, z nawracającymi i przedłużającymi się epizodami w okresie ciąży, ryzyko epilepsji, zdiagnozowany tętniak mózgu

  • Wskazania okulistyczne: m.in. retinopatia cukrzycowa proliferacyjna, krótkowzroczność neowaskularyzacyjna podsiatkówkowa, zaawansowana jaskra z ubytkami w polu widzenia

  • Wskazania psychiatryczne: ciężkie zaburzenia psychiczne (psychosomatywne, afektywne, lękowe o głębokim nasileniu - tokofobia)

  • Wskazania onkologiczne: najczęściej diagnozowane w trakcie ciąży nowotwory, czyli raz szyjki macicy i rak piersi, a także inne nowotwory innych narządów

  • Wskazania zakaźne: wirus opryszczki typu 2, HIV, kłykciny kończyste, wirus ospy wietrznej

 

3. Planowana cesarka - jak się przygotować?

Decyzja o chirurgicznym rozwiązaniu ciąży może być nagła-natychmiastowa, nagląca lub planowa. W tym ostatnim przypadku pacjentka dostaje skierowanie na operację od lekarza prowadzącego ciążę. Wydaje się ją na postawie wyników zleconych badań.

 

Co zabrać do szpitala na cesarskie cięcie?

Przy planowanej cesarce ciężarna zgłasza się na Izbę Przyjęć Oddziału Położniczego w dniu poprzedzającym termin porodu. Do szpitala trzeba zabrać torbę z wyprawką dla siebie i dziecka. Najważniejsze rzeczy dla mamy, o których nie można zapomnieć, to:

  • dowód tożsamości i NIP pracodawcy,

  • skierowanie na cesarskie cięcie, karta ciąży i pozostała dokumentacja medyczna,

  • siateczkowe majtki z wysokim stanem, które nie będą uciskały blizny po cesarskim cięciu,

  • podkłady poporodowe i podpaski w dużym rozmiarze,

  • dwie koszule do karmienia i lekki szlafrok,

  • klapki kąpielowe i ręcznik,

  • podstawowe kosmetyki,

  • preparat antyseptyczny z oktenidyną i fenoksyetanolem do przemywania rany po operacji.

 

4. Jak przygotować się na cesarskie cięcie?

  • Tydzień przed operacją zalecana jest dieta lekkostrawna.

  • Nie należy mieć wykonanego manicure’u - lakier zakłóca działanie pulsoksymetru, który (złożony na palec) mierzy saturację krwi i tętna.

  • Przed zgłoszeniem się do szpitala warto wziąć prysznic, dbając o higienę pępka i okolic intymnych. Po umyciu się nie można smarować ciała żadnym balsamem ani oliwką. Usuwanie owłosienia zwykle nie jest konieczne - odbywa się bezpośrednio przed operacją. 

  • Podczas cesarskiego cięcia pacjentka jest na czczo. Nie powinna jeść ani pić od godziny 22.00 (24.00) dnia poprzedniego. W szpitalu nie dostanie posiłku, ale zostanie podłączona pod kroplówkę z płynami elektrolitowymi.

  • Po przyjęciu na oddział odbywa się konsultacja anestezjologiczna, podczas której lekarz pyta o przebyte choroby, operacje, a także uczulenie na leki - warto te informacje dokładnie sobie przypomnieć i spisać na kartce, którą zabierze się do szpitala.

 

Jak wygląda cesarskie cięcie?

W dniu porodu przez cesarskie cięcie kobieta nie powinna się malować, nakładać biżuterii. Na blok operacyjny pacjentka wjeżdża na łóżku, ubrana w jednorazową szpitalną koszulę. Personel medyczny podłącza aparaturę monitorującą parametry życiowe. Zaczyna się operacja.

 

Znieczulenie

Pierwszą procedurą jest znieczulenie. Najczęściej to znieczulenie podpajęczynówkowe. Pod jego wpływem kobieta zachowuje pełną świadomość, lecz nie czuje bólu. Przy takim znieczuleniu rodząca uczestniczy w operacji - czuje dotyk, słyszy rozmowy lekarzy i może swobodnie w nich uczestniczyć. W niektórych sytuacjach taki rodzaj znieczulenia nie może być zastosowany i zastępuje go pełna narkoza. Wówczas rodząca jest nieświadoma, a wybudza się dopiero, gdy dziecko jest już na świecie. 

 

Cewnikowanie

Kolejny krok to założenie cewnika Foleya. Z jego pomocą pęcherz moczowy rodzącej jest stale opróżniany podczas porodu, co jest czynnością niezbędną. 

 

Cesarskie cięcie

W następnej kolejności przechodzi się już do odkażenia pola operacyjnego i wykonania cesarskiego cięcia. Jest wiele technik nacinania powłok brzusznych i macicy, o tym, którą wybrać, decyduje lekarz. Cała procedura trwa zaledwie kilka minut, a kończy się wydobyciem z powłok brzusznych dziecka i przecięciem pępowiny. W tej chwili położna odczytuje na głos godzinę narodzin i zapisuje ją w dokumentacji medycznej. 

 

Ocena stanu noworodka

Noworodka ocenia neonatolog. Jeśli nie ma żadnych komplikacji, dziecko kładzie na piersiach mamy i w razie możliwości umożliwia pierwsze karmienie piersią. 

 

Zakładanie szwów

Lekarze przystępują do ostatniego etapu operacji - zszywania warstw powłok brzusznych. Zakładanie szwów wymaga precyzji i czasu. To najdłuższy odcinek porodu chirurgicznego. Cesarskie cięcie trwa łącznie około godzinę, o ile wszystko przebiega planowo. 

 

Połóg po cesarskim cięciu

Połóg po cesarskim cięciu wygląda prawie tak samo, jak po porodzie naturalnym. Macica zaczyna się obkurczać i oczyszczać. Pojawia się krwawienie poporodowe, któremu często towarzyszy ból w podbrzuszu, przypominający ból menstruacyjny. Ponieważ za obkurczanie się macicy odpowiada oksytocyna, wspomniany ból nasila się w trakcie przystawiania dziecka do piersi - stymulacja brodawek sutkowych powoduje wyrzut tego hormonu.

 

Gdy znieczulenie podane w trakcie porodu słabnie, pielęgniarka powinna włączyć kolejne środki przeciwbólowe (podłączone do cewnika lub podane w kroplówce lub w formie zastrzyku) oraz sprawdzać samopoczucie świeżo upieczonej mamy. Podczas następnych wizyt, będzie zachęcać do podjęcia aktywności - wstania z łóżka, przejścia się po korytarzu, wzięcia prysznica.

 

Rana po cesarskim cięciu jest zabezpieczona opatrunkiem. Trzeba uważać, aby go nie zamoczyć podczas mycia. Bardzo ważne jest, aby miejsce nacięcia utrzymywać w czystości. Zaleca się, jak najczęstsze wietrzenie i przemywanie rany. Warto zabezpieczać ją przed zakażeniem. Dobrze sprawdzi się preparat antyseptyczny z oktenidyną i fenoksyetanolem. Dokładne mycie i odkażanie powtarza się dwa, trzy razy dziennie. Taką wzmożoną higienę należy utrzymywać przez pewien czas, aż tkanki się regenerują, a blizna zblednieje. Jeśli wystąpią niepokojące zmiany - ropa, obrzęk, zaczerwienienie, trzeba pilnie skonsultować się z lekarzem lub położną. 

 

Lek. Marta Dąbrowska

 

 

Źródła:

 

Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników dotyczące cięcia cesarskiego, “Ginekologia i Perinatologia praktyczna”, 2018, t. 3, nr 4, str. 159-174

 

Cesarskie cięcie, “fundacjarodzićpoludzku.pl”, [dostęp 27.10.2020], https://www.rodzicpoludzku.pl/cesarskie-ciecie.html

 

Cesarskie cięcie - czy jest lepszym rozwiązaniem?, “mamaginekolog.pl”, [dostęp 27.10.2020], https://mamaginekolog.pl/cesarskie-ciecie-najlepszym-rozwiazaniem/

 

Cesarskie cięcie bez tajemnic, “mamaginekolog.pl”, [dostęp 27.10.2020], https://mamaginekolog.pl/cesarskie-ciecie-bez-tajemnic/