Spis treści

 

Cukrzyca ciążowa i przedciążowa

Cukrzyca to schorzenie metaboliczne, objawiające się względnym lub bezwzględnym niedoborem insuliny. Insulina jest hormonem produkowanym w trzustce. Reguluje i obniża stężenie glukozy we krwi. 

 

W ciąży dochodzi do licznych zmian fizjologicznych, w tym gospodarki węglowodanowej. To sprawia, że dziecko otrzymuje odpowiednią ilość glukozy, która dostarcza mu energii i zapewnia prawidłowy rozwój. Kiedy jednak do łożyska dociera nadmierna ilość cukru, wzrost płodu przyspiesza i pojawia się ryzyko makrosomii (hipertrofii). Makrosomia oznacza, że dziecko jest zbyt duże jak na wiek ciążowy. To jednej z przykładów, bo powikłań cukrzycy w ciąży jest znacznie więcej. 

 

Zanim je omówimy, wyjaśnijmy jeszcze jedną ważną rzecz. Cukrzyca w ciąży dotyczy kobiet, które

  • wiedziały o chorobie na długo przed planowaniem rodziny, 

  • usłyszały diagnozę „cukrzyca” w trakcie ciąży. 

 

W pierwszym przypadku mówi się o cukrzycy przedciążowej (PGMD, pregestational diabetes mellitus), w drugim o cukrzycy ciążowej (GDM, gestational diabetes mellitus). 

 

Kobiety z rozpoznaniem cukrzycy ciążowej w pierwszej kolejności muszą zmodyfikować dietę i kontrolować poziom glukozy we krwi, a w drugiej, jeśli zajdzie taka potrzeba, rozpocząć terapię insulinową. Ponadto cukrzyca ciążowa w przeciwieństwie do przedciążowej, zwykle przemija po porodzie. 

 

Cukrzyca w ciąży ─ objawy

Cukrzyca może rozwinąć się w pierwszych tygodniach oczekiwania na dziecko lub, co zdarza się częściej, w II trymestrze. Bywa i tak, że problem pojawia się dopiero w kolejnej ciąży. Niestety w większości przypadków cukrzyca w ciąży rozwija się w utajeniu. Objawy rzadko dają się wychwycić, są nietypowe, co utrudnia rozpoznanie. 

 

Typowe objawy cukrzycy przypominają zwykłe dolegliwości ciążowe, to m.in:

  • wielomocz,

  • zwiększone pragnienie,

  • senność i osłabienie (przy cukrzycy spowodowane odwodnieniem),

  • skłonność do zakażeń układu moczowo-płciowego.

 

Ponieważ cukrzyca w ciąży niesie poważne zagrożenie dla kobiety i jej dziecka, badania w tym kierunku zalicza się do standardowych badań ciążowych. Prosta diagnostyka pozwala w porę rozpoznać chorobę i skutecznie zapobiec jej negatywnym konsekwencjom. Poziom glukozy na czczo w I trymestrze ciąży oraz doustny test obciążenia glukozą 75g (tzw. krzywa cukrowa) zalecany jest między 24. a 26. tygodniem ciąży. Te badania wykonują w I trymestrze pacjentki z grupy ryzyka, a więc ciężarne z 

  • obciążonym wywiadem rodzinnym, 

  • cukrzycą ciążową w pierwszej ciąży, 

  • rozpoznaną insulinoodpornością,

  • zespołem policystycznych jajników (PCOS),

  • otyłością lub znaczną nadwagą. 

Ponadto krzywą cukrową zleca się na początku ciąży wszystkim kobietom, które urodziły dziecko o masie ciała przekraczającej 4 kg.

 

Cukrzyca a ciąża wysokiego ryzyka

Cukrzyca w czasie ciąży może mieć negatywny wpływ zarówno na organizm kobiety, jak i jej dziecka. Zwiększa ryzyko poronienia i przedwczesnego porodu. Może też prowadzić do rozwiązania ciąży drogą cesarskiego cięcia, choć nie zawsze. 

 

Cukrzyca jako zaburzenie wielonarządowe zagraża przyszłej mamie licznymi powikłaniami, w tym.:

  • częstymi infekcjami układu moczowo-płciowego,

  • wielowodziem,

  • wadami płodu,

  • nadciśnieniem tętniczym,

  • problemami ze strony narządu wzroku,

  • dysfunkcje nerek, wątroby,

  • zaburzenia tarczycy,

  • stanem przedrzucawkowym. 

 

Ciąża powikłana cukrzycą może przyczynić się do wcześniactwa i związanych z nim konsekwencji (niedotlenienia okołoporodowego, mózgowego porażenia dziecięcego, zespołu zaburzeń oddychania, infekcji). Niesie też ryzyko wystąpienia wad rozwojowych u dziecka.

 

Cukrzyca w ciąży a poród

Kobiety z cukrzycą ciążową mogą urodzić naturalnie, o ile tylko nie mają groźnych chorób współistniejących i utrzymują stan normoglikemii. Lekarz podejmuje decyzję o chirurgicznym zakończeniu ciąży albo wcześniejszej indukcji porodu na podstawie oceny stanu zdrowia pacjentki, rozwoju szyjki macicy, jak również masy płodu i jego dobrostanu. Wydanie na świat drogami natury dziecka z makrosomią zwiększa prawdopodobieństwo urazów okołoporodowych. 

 

Jak zapobiec powikłaniom cukrzycy w ciąży?

Ciąża powikłana cukrzycą u większości pacjentek może przebiegać spokojnie, bezpiecznie i zakończyć się wydaniem na świat zdrowego potomka. Kluczem do szczęśliwego rozwiązania jest wczesne rozpoznanie cukrzycy w ciąży i odpowiednie postępowanie medyczne, ale też profilaktyczne.

 

Ciężarne diabetyczki powinny suplementować wyższą dawkę kwasu foliowego oraz utrzymywać dietę cukrzycową. Ważne jest również regularne monitorowanie poziomu glukozy we krwi, badań laboratoryjnych oraz obrazowych. USG ciążowe u kobiet z cukrzycą wykonuje się częściej. Podobnie jak KTG, które zlecane jest regularnie od 36. tygodnia ciąży. Ponadto, aby zapobiec rozwojowi powikłań, trzeba dbać o umiarkowaną aktywność fizyczną oraz zdrowy odpoczynek. 

 

Jeśli postępowanie prewencyjne nie pozwala utrzymać normoglikemii, włącza się leczenie farmakologiczne. Pacjenta z cukrzycą ciążową powinna pozostać nie tylko pod kontrolą lekarza gin ginekologiczno-położniczą, lecz również diabetologiczną i dietetyczną. Taka wielospecjalistyczna opieka pozwala w porę zapobiec problemom i zapewnić ciężarnej i jej dziecku bezpieczeństwo.

 

Lek. Marta Dąbrowska

 

Źródła:

 

Ewa Wender-Ożegowska, Cukrzyca, [w:] Ginekologia i położnictwo, Tom 1, red. G.H. Bręborowicz, PZWL, Warszawa 2015, s. 270-290

 

Interna Szczeklika. Mały podręcznik 2019/2020, Medycyna praktyczna, Kraków 2019, s. 876

 

Standardy Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników postępowania u kobiet z cukrzycą, [w:] Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2017, tom 2, nr 5, s. 215–22