Spis treści

Zakrzepica żył – co to jest?

Pod pojęciem zakrzepicy kryje się choroba zakrzepowo-zatorowa, która dotyka żył głębokich. W jej przebiegu światło naczyń krwionośnych ulega zwężeniu lub zablokowaniu przez powstałą skrzeplinę. Może to być niebezpieczne dla zdrowia, a nawet życia.

 

Zakrzepica dotyczy najczęściej żył kończyn dolnych, przede wszystkim tych występujących w podudziu. Do najważniejszych naczyń krwionośnych, które mogą zostać zaatakowane przez chorobę, należy żyła główna dolna. Ma ona powiązania anatomiczne z wieloma narządami ciała. Do najważniejszych z nich należą nerki, trzustka i serce. Zakrzepica – rzadziej – pojawia się też w obrębie ud, jamy brzusznej i miednicy. Zdarzają się również przypadki wystąpienia choroby w obrębie żył wątrobowych lub żyły wrotnej.


Przyczyny powstania zakrzepicy

Bezpośrednią przyczyną zachorowania na zakrzepicę jest występowanie w organizmie trzech patologicznych czynników. W medycynie określane są one mianem triady Virchowa. Nazwa ta pochodzi od nazwiska niemieckiego badacza, który opisał to zjawisko w 1856 roku. W skład triady wchodzą:

  • nadmierna krzepliwość krwi,

  • zaburzenia przepływu krwi,

  • uszkodzenie ścian naczyń krwionośnych.


Objawy zakrzepicy

Choroba zakrzepowo-zatorowa jest nazywana „cichym zabójcą". W wielu przypadkach nie daje żadnych objawów i jest diagnozowana przypadkowo. Chorzy często skarżą się m.in. na obrzęki w okolicach nóg, jednak trudno im powiązać tę dolegliwość z innymi objawami. W przebiegu zakrzepicy stwierdza się również:

  • uczucie niedowładu,

  • ból lub dyskomfort w określonym miejscu kończyny,

  • ocieplenie chorej nogi,

  • sine zabarwienie skóry,

  • gorączkę.

 

Dalsze objawy choroby, które mogą świadczyć o zagrożeniu zdrowia i życia, to:

  • ból w klatce piersiowej,

  • odkrztuszanie krwi,

  • problemy z oddychaniem,

  • zaburzenia mowy i wzroku,

  • omdlenia,

  • spadek ciśnienia krwi,

  • nieregularna lub bardzo szybka praca serca.

 

Nieleczona zakrzepica prowadzi do groźnych powikłań. Fragmenty blokujących żyły skrzepów mogą odrywać się od ścian naczyń krwionośnych i wędrować po organizmie wraz z krwią. Przedostanie się takiej skrzepliny do jednego z ważnych narządów wewnętrznych skutkuje niedokrwieniem i niedotlenieniem tkanek. To z kolei prowadzi do poważnych następstw zdrowotnych. Szczególnie niebezpieczny, bo związany z ryzykiem natychmiastowej śmierci, jest zator płucny oraz sercowy.

 

Zakrzepica – czynniki ryzyka

Zwiększone ryzyko powstania zakrzepicy występuje u osób, których dotyczy co najmniej jeden z wymienionych niżej czynników:

  • predyspozycje genetyczne,

  • wiek powyżej 40 lat,

  • przebyte zabiegi operacyjne,

  • przebyte rozległe urazy,

  • niewydolność serca,

  • nadciśnienie tętnicze,

  • niewydolność oddechowa,

  • przyjmowanie doustnej antykoncepcji i/lub innych leków hormonalnych,

  • choroby żył, np. żylaki,

  • otyłość,

  • cukrzyca,

  • przebyty udar mózgu,

  • zespół nerczycowy,

  • przewlekłe choroby jelit,

  • choroby szpiku kostnego,

  • sepsa.

 

Zwiększone ryzyko zakrzepicy dotyczy również osób palących papierosy. Rozwojowi choroby sprzyja także długotrwałe przebywanie w jednej pozycji. Przykładem może być wykonywanie pracy siedzącej lub leżenie w łóżku (m.in. w przypadku osób przewlekle chorych). Unieruchomienie kończyn może skutkować zmniejszeniem przepływu krwi w naczyniach żylnych. Warto dbać przede wszystkim o prawidłowy odpływ krwi z nóg. Zakrzepica kończyn górnych występuje znacznie rzadziej.

 

Jednym z czynników ryzyka zakrzepicy jest także ciąża. Niebezpieczeństwo wystąpienia choroby w tym szczególnym okresie jest od 5 do 10 razy wyższe niż u kobiet w tym samym wieku, które nie spodziewają się dziecka.

 

Diagnozowanie zakrzepicy

W jaki sposób diagnozowana jest zakrzepica żył głębokich? Pierwsze wnioski na temat stanu pacjentki lekarz może sformułować już na podstawie badania fizykalnego i wywiadu. Badania obrazowe i laboratoryjne, jakie można przeprowadzić w celu potwierdzenia lub wykluczenia choroby to:

  • badanie USG typu doppler,

  • badanie stężenia d-dimerów we krwi,

  • badanie poziomu fibrynogenu (jednego z czynników krzepnięcia) we krwi,

  • rezonans magnetyczny;

  • flebografia kontrastowa.

 

Leczenie zakrzepicy i profilaktyka

Zakrzepicy można zapobiegać. Aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia tej choroby, warto wdrożyć odpowiednią profilaktykę przeciwzakrzepową. Jeżeli nie ma ku temu przeciwwskazań, warto nosić rajstopy lub pończochy uciskowe. Powinny mieć one stopniowany stopień ucisku. Specjalna garderoba nie tylko poprawia krążenie żylne, ale również pozwala pozbyć się opuchlizn i obrzęków.

 

Przy stwierdzonej zakrzepicy żylnej wdraża się terapię farmakologiczną. Polega ona przede wszystkim na podawaniu leków przeciwzakrzepowych, do których należy heparyna drobnocząsteczkowa. W skrajnych przypadkach, kiedy choroba jest bardzo zaawansowana, lekarz może wprowadzić leczenie trombolityczne. Polega ono na usunięciu zatoru poprzez rozpuszczenie blokującej żyłę skrzepliny. W tym celu choremu podaje się specjalny preparat. Wiąże się to z ryzykiem powikłań, przede wszystkim rozległego krwawienia. Dlatego też wdrożenie takiej terapii jest podejmowane stosunkowo rzadko, po uważnym oszacowaniu przez lekarza, czy będzie to korzystne dla pacjenta.

 

Zakrzepica w ciąży

Ciąża zwiększa ryzyko zakrzepicy. Jest to spowodowane przez zmiany hormonalne oraz fizyczne, jakie zachodzą w organizmie. Wzrost stężenia estrogenu i progesteronu powoduje zwiększoną podatność żył na rozciąganie. Z tego samego powodu u przyszłej mamy mogą wystąpić również inne, poza zakrzepicą, choroby układu krążenia. Częstym zjawiskiem jest m.in. występowanie guzków krwawniczych (hemoroidów) oraz żylaków w ciąży.

 

W drugim i trzecim trymestrze dodatkowym obciążeniem dla organizmu matki są bodźce czysto fizyczne. Gdy płód rośnie, powiększająca się macica uciska miednicę, zmniejszając przepływ krwi w żyłach biodrowych. Ciąża sama w sobie wywołuje też stan fizjologicznej nadkrzepliwości. Dodatkowym czynnikiem ryzyka może być wrodzona lub nabyta trombofilia.

 

Zabiegi chirurgiczne w czasie ciąży oraz rozwiązanie metodą cesarskiego cięcia również wiążą się z ryzykiem powikłań zakrzepowo-zatorowych. Zatorowość płucna jest główną przyczyną zgonów wśród kobiet spodziewających się dziecka i młodych mam.

 

Aby zmniejszyć ryzyko zakrzepicy, w okresie ciąży i połogu należy dbać o umiarkowaną, lecz regularną aktywność fizyczną. Mowa tu przede wszystkim o spacerach, które pobudzają krążenie krwi, oraz o ćwiczeniach zaleconych przez lekarza. Ćwiczenia przeciwzakrzepowe polegają na zginaniu, rozciąganiu i unoszeniu kończyn w określony sposób. Są one szczególnie ważne w przypadku pacjentek, których ciąża została rozwiązana przez cesarskie cięcie. Zaleca się je natomiast wszystkim młodym mamom, także tym po porodzie naturalnym.

 

Przy stwierdzonej zakrzepicy u kobiet w ciąży leczenie farmakologiczne musi być przeprowadzane ze szczególną ostrożnością. Przyszła mama powinna przyjmować środki przeciwzakrzepowe z umiarem, wg zaleceń lekarza. Ma to związek z ryzykiem wystąpienia nadmiernego krwawienia podczas porodu. Leki tego typu nie przedostają się natomiast do pokarmu matki. Dzięki temu można je bezpiecznie przyjmować również w okresie karmienia.

 

lek. Marta Dąbrowska