Kolki u niemowląt - przyczyny, objawy. Od kiedy i do kiedy trwają kolki niemowlęce?

 

Kolki u niemowląt to łagodne czynnościowe zaburzenie pracy układu pokarmowego, które pojawia się w pierwszych miesiącach życia. Choć kolka niemowlęca nie jest chorobą, przynosi objawy, które rodzice wolą skonsultować z pediatrą. Wzdęcia i ból brzuszka u noworodka martwią rodziców. Niewyjaśniony niepokój, niedający się utulić, wielogodzinny płacz wywołuje u nich ogromny stres i frustrację, przez co może stać się przyczyną zaburzeń emocjonalnych. Kolki u niemowląt zwykle mijają samoistnie po 3. miesiącu życia. To problem, który dotyczy od 10% do 40% dzieci na całym świecie.

 

 

Spis treści

 

Jakie są przyczyny kolki jelitowej u noworodka?

 

Właściwie nie do końca wiadomo, skąd się biorą kolki u noworodków. Istnieje kilka przyczyn kolek niemowlęcych, jednak żadna z nich nie znajduje jednoznacznego potwierdzenia naukowego. Jeszcze niedawno wiązano kolki u niemowląt z dietą matki karmiącej. Dziś już powszechnie wiadomo, że większość z tego, czym żywi się kobieta w okresie laktacji nie przenika do mleka ani tym bardziej do organizmu jej dziecka. Obecnie przyczyn kolki niemowlęcej raczej upatruje się w niedojrzałym układzie pokarmowym i zmianach w mikroflorze jelitowej, choć z drugiej strony wciąż dowodzi się, że kolki noworodkowe są wynikiem nietolerancji laktozy i alergii pokarmowych. Wiele też mówi się o tym, że źródłem problemów może być nieprawidłowy sposób karmienia. Dziecko, które je zbyt łapczywie lub zbyt płytko chwyta pierś czy smoczek od butelki, połyka duże ilości powietrza. Wzdęty brzuszek noworodka jest objawem nadmiaru gazów, a nieutulony płacz reakcją na związane z tym dolegliwości. Kolki u noworodków mogą pojawiać się również z powodu przyswajania zbyt dużych ilości pokarmu w stosunku do niedużej masy ciała, na co niewykształcony dostatecznie układ pokarmowy nie jest jeszcze gotowy.

 

Naukowcy wyjaśniający patogenezę tego zaburzenia wskazują na jeszcze inne czynniki - niedojrzałość układu nerwowego, niską wagę urodzeniową dziecka, nałogowe palenie tytoniu przez jego matkę oraz problemy psychospołeczne. Mimo tego, że kolki niemowlęce są dość powszechnym zjawiskiem i stanowią stały obiekt badań, na poznanie ich bezpośredniej przyczyny trzeba jeszcze poczekać.

 

Przyczyny kolki niemowlęcej:

  • niedojrzałość układu pokarmowego,

  • przyjmowanie zbyt dużej ilości pokarmu,

  • niewłaściwe techniki karmienia,

  • nadmierne wytwarzanie gazów jelitowych,

  • zaburzenia funkcjonowania mikroflory jelitowej,

  • refluks żołądkowo-przełykowy,

  • przenoszenie stresu, nerwowości, niepokoju rodziców na dziecko,

  • niedojrzałość układu nerwowego,

  • przebodźcowanie niedojrzałego układu nerwowego.

 

Jak rozpoznać kolkę u niemowlęcia?

 

Większość rodziców trafnie podaje, że objawy kolki niemowlęcej to przede wszystkim niedający się wyciszyć płacz i niepokój dziecka. Jednak sam przedłużający się płacz nie jest podstawą do rozpoznania kolki. Aby stwierdzić, że u małego pacjenta rzeczywiście występują czynnościowe zaburzenia pracy układu pokarmowego, muszą u niego występować pomiędzy 3. tygodniem a 5. miesiącem życia wszystkie z poniższych objawów kolki:

  • nagły, napadowy, niedający się ukoić płacz lub krzyk, pojawiający się bez wyraźnej przyczyny,

  • płacz utrzymujący się przynajmniej przez 3 godziny (łącznie w ciągu doby),

  • epizody kolki powracające przynajmniej 3 razy w tygodniu,

  • problem trwający przez minimum 3 tygodnie.

Napady kolki niemowlęcej przeważnie pojawiają się nagle, późnym popołudniem lub wieczorem. Występują u dobrze rozwijających się niemowląt, które prawidłowo przybierają na wadze, chętnie jedzą, prawidłowo sygnalizują o swoich potrzebach i poza epizodami gwałtownego płaczu nie wykazują żadnych niepokojących objawów. Do rozpoznania kolki u niemowlaka nie potrzeba żadnych badań laboratoryjnych. Podstawą diagnostyki jest szczegółowy wywiad i badanie przedmiotowe, które pozwala odróżnić kolkę od innych chorób wieku niemowlęcego. Diagnostykę różnicową wykonuje się w kierunku zaburzeń pracy wątroby i jelit. Pod objawami kolki może się kryć także refluks przełykowo-żołądkowy, alergia pokarmowa i nietolerancja laktozy.

 

  • Kolka u niemowląt będąca objawem refluksu, wywołuje oprócz gwałtownych epizodów płaczu, również ulewanie i wymioty. Cofanie się treści pokarmu następuje już podczas karmienia, głodne dziecko nie może dokończyć posiłku, przez co staje się rozdrażnione i płacze.

  • Kolka wywołana alergią pokarmową przynosi typowo alergiczne objawy ze strony układu pokarmowego, czyli ulewanie, biegunki, zaparcia. Może towarzyszyć jej także atopowe zapalenie skóry.

  • Kolka związana z nietolerancją laktozy wywołuje napadowe epizody płaczu, bóle brzuszka u noworodka oraz wodniste stolce o kwaśnym zapachu.

 

Od kiedy i do kiedy trwają kolki niemowlęce?

 

Kolki u niemowlaka mogą pojawić się już po drugim tygodniu życia. Zaburzenia układu pokarmowego ustępują samoistnie około 4.- 5. miesiąca życia dziecka. Statystycznie, kolkę diagnozuje się najczęściej u sześciotygodniowych niemowląt. W Chinach okres kolki nosi nazwę „100 dni płaczu”, co potwierdza przekonanie, że do trzeciego miesiąca życia objawy kolki powinny łagodnieć.

 

Czy istnieje skuteczny sposób na kolkę?

 

Mówiąc o leczeniu kolki u niemowlaka trzeba pamiętać, że jest to zaburzenie samoograniczające się, a więc jego objawy są z biegiem czasu coraz mniej intensywne. To sprawia, że każdy sposób na kolkę stosowany przez dłuższy czas będzie wydawał się skuteczny. Nie oznacza to, że nie warto szukać rozwiązań, które pozwoliłyby wyciszyć uciążliwe objawy. Kolka u dziecka wywołuje u rodziców duży stres, frustrację i może stać się przyczyną zaburzeń psychicznych. Zwłaszcza że połóg to szczególny okres, kiedy organizm silnie się regeneruje, a do tego pojawia się zmęczenie i spadek energii.

 

Szukając sposobu na kolkę trzeba pamiętać, że jest to zaburzenie przejściowe, które nie wynika z niewłaściwej pielęgnacji czy nieumiejętnej opieki nad noworodkiem. Pomocy warto poszukać u pediatry, który po pierwsze wyklucza alergię pokarmową, nietolerancję laktozy, refluks i inne choroby, a po drugie zaleci odpowiednie formy terapii.

 

Jeśli kolka u niemowlaka nie wiąże się z żadnymi nieprawidłowościami organizmu i jest tylko łagodnym zaburzeniem czynnościowym układu pokarmowego, jej zwalczanie można zacząć od wdrożenia tzw. czynności kojących. Zalicza się do nich masowanie brzuszka noworodka, odgazowanie specjalnymi rurkami (kateterami rektalnymi), rytmiczne kołysanie, przytulanie, noszenie w chuście, stosowanie ciepłych okładów, także jazdę samochodem. Najważniejsze to spróbować zachować spokój.

 

Poza czynnościami kojącymi, sposobem na kolkę jest również przepajanie dziecka herbatkami ziołowymi z rumianku, kopru, mięty czy lukrecji o działaniu rozkurczowym (spazmolitycznym). W łagodzeniu objawów kolki stosuje się ponadto prebiotyki (np. oligosacharydy), czyli składniki pożywienia, chroniące organizm przed rozwojem chorobotwórczych bakterii oraz probiotyki (np. ze szczepów Lactobacillus reuteri, zawarte np. w suplemencie diety Flostrum Baby) wspomagające prawidłowy rozwój mikroflory bakteryjnej jelit. W niektórych przypadkach lekarz może przepisać leki z symetykonem - substancją czynną, która zmniejsza napięcie na powierzchni gazów. Pomocne niekiedy okazują się także farmaceutyki z trimebutyną, regulujące motorykę przewodu pokarmowego.

 

Sposoby na kolkę u niemowlaka:

  • masaż brzuszka dziecka,

  • rytmiczne kołysanie,

  • herbatki ziołowe,

  • prebiotyki i probiotyki

  • leki z symetykonem lub trimebutyną.

 

Jak zapobiec kolce niemowlęcej?

 

Nie każde niemowlę cierpi z powodu kolki. Zaburzenia czynnościowe układu pokarmowego występują u nie więcej niż 40% dzieci na całym świecie. Na pojawienie się kolki niemowlęcej nie ma wpływu genetyka ani warunki socjologiczne. Jeśli pierwsze dziecko miało napady kolki jelitowej, jego młodsze rodzeństwo wcale nie musi doświadczyć podobnych problemów. Występowania kolki nie sposób przewidzieć, choć istnieje kilka czynników predysponujących, które można wyeliminować. To palenie tytoniu, niewłaściwa dieta, nadmierny stres. Psycholodzy uważają, że powstawaniu kolki sprzyja ponadto zdenerwowanie i zmęczenie mamy, a także depresja poporodowa. Dlatego też można rozważyć uzupełnienie wyprawki dla niemowlęcia o preparaty z probiotykami, które wpływają pozytywnie na mikroflorę jelitową maluszka. Niemniej jednak podstawowymi elementami wyprawki dla niemowlęcia pozostają preparaty do pielęgnacji skóry– maść ochronna Linoeparol Intensive, preparat na odparzenia  Sensi Baby oraz emulsje do kąpieli i do ciała Atoperal Baby Plus. Pamiętajmy, że niemowlęta bardzo dobrze odczytują emocje rodziców, dlatego najlepszym sposobem, aby zapobiec kolce u niemowlaka jest spokój jego rodziców.

 

Lek. Michał Dąbrowski

 

Źródła:

 

I. Jastrzębska, Kolka niemowlęca, “Pediatria po Dyplomie”, 2013, nr 6, dostępne w internecie, “podyplomie.pl”, [dostęp 25.08.2020], https://podyplomie.pl/pediatria/15717,kolka-niemowleca

 

 

H. Szymański, Kolka u niemowląt (niepokój i płacz), “mp.pl”, [dostęp 25.08.2020], https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/prawidlowyrozwoj/rozwojfizyczny/73436,kolka-u-niemowlat-niepokoj-i-placz