Ząbkowanie - objawy, kiedy się zaczyna? Co przyniesie maluchowi ulgę?

Ząbkowanie to proces wyrzynania się zębów mlecznych u dzieci. Pierwsze zęby u niemowląt pojawiają się około szóstego miesiąca życia, jednak przebieg ząbkowania bywa bardzo różny. Objawem zwiastującym pierwsze mleczaki jest ból, ślinienie się, swędzenie dziąseł, a dodatkowo także rozdrażnienie, brak apetytu, płaczliwość. Bardzo bolesne ząbkowanie dziecka bywa bardzo trudnym doświadczeniem dla całej rodziny, dlatego wielu rodziców, szuka sposobów, na złagodzenie tych zębowych dolegliwości.

 

 

Spis treści

 

Objawy ząbkowania - jak wychodzą zęby u niemowlaka

 

Choć teoretycznie kolejność wyrzynania zębów mlecznych jest ściśle określona, w praktyce przebieg ząbkowania bywa bardzo różny. Kiedy u jednych dzieci przebijanie się kolejnych zębów trudno w ogóle zauważyć, u innych wszystkie mleczaki są okupione łzami. Czas trwania, podobnie jak objawy ząbkowania, to sprawa indywidualna. Niemniej jednak uważa się, że sposób, w jaki wyrastają pierwsze zęby w dużym stopniu warunkują predyspozycje genetycznie. Rodzic, który sam późno ząbkował może się spodziewać, że pierwszy mleczak u jego pociechy pojawi się bliżej pierwszych urodzin. Zanim to nastąpi, mogą pojawić się różnego rodzaju dolegliwości, zarówno miejscowe, jak i ogólne. Objawy ząbkowania znacznie wyprzedzają przebicie się pierwszych ząbków, i zdarza się, że dają o sobie znać nawet dwa, trzy miesiące wcześniej. Ząbkowaniu najczęściej towarzyszy:

  • intensywne ślinienie się - niekiedy wywołujące odruch krztuszenia i kaszlu, a także wysypkę,

  • przekrwienie błony śluzowej jamy ustnej, a niekiedy nawet pojawienie się krwiaków na dziąsłach - wylewy o niebieskawym    zabarwieniu widoczne pod powierzchnią dziąseł nie są objawem niepokojącym, takie krwiaczki ustępują samoistnie,

  • swędzenie dziąseł - na co świetnym sposobem jest gryzienie,

  • tkliwość i ból dziąseł - podczas wyrzynania się pierwszych zębów może pojawiać się także lokalny stan zapalny, który jest naturalną reakcją obronna organizmu, chroniącego się przed podrażnianiem wrażliwych tkanek,

  • płaczliwość i rozdrażnienie oraz nadpobudliwość - są reakcją na ból i dyskomfort,

  • zaburzenia snu - naukowcy uważają, że ząbkowanie przebiega zgodnie z cyklem okołodobowym, który sprawia, że wszelkie dolegliwości nasilają się późnym wieczorem (po godz. 22), a osłabiają po północy,

  • utrata apetytu - wiąże się z tkliwością dziąseł, które łatwo urazić,

  • stan podgorączkowy lub niewysoka gorączka (poniżej 38 stopni C.) - co bywa skutkiem zapalenia dziąseł,

  • biegunka, luźne stolce, zaparcia, wymioty - wynikające być może z nadmiernego ślinotoku.

Nie ma pewności, że objawy pierwszych ząbków są rzeczywistym skutkiem ząbkowania. Coraz częściej przypuszcza się, że to dolegliwości wynikające z innych zaburzeń czy schorzeń występujących w okresie wczesnego dzieciństwa. Niejednokrotnie jest tak, że rodzice po zgłoszeniu się do lekarza z powodu bardzo bolesnego ząbkowania ich dziecka, dowiadują się, że złe samopoczucie małego pacjenta jest skutkiem zapalenia ucha środkowego, gardła, oskrzeli, a zdarza się, że również zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. Mając to na uwadze, warto mieć objawy ząbkowania pod kontrolą i pamiętać, że mogą wskazywać na stan, który będzie wymagał leczenia.

 

W praktyce oznacza to, że podniesiona temperatura ciała może zwiastować pierwsze zęby, ale także infekcję wirusową czy bakteryjną. Podobnie luźniejsze stolce, które pojawiają się w przebiegu zakażeń rotawirusowych, jak również alergii pokarmowych. Objawów ząbkowania jak gorączka, biegunki, kaszel, utrata apetytu nie należy bagatelizować, ponieważ w krótkim czasie mogą pogorszyć stan zdrowia dziecka, doprowadzając je do odwodnienia, anemii czy niedotlenienia.

 

Kalendarz ząbkowania - kolejność wyrzynania zębów mlecznych

 

Kolejność wyrzynania zębów mlecznych zwykle przebiega książkowo. Najpierw pojawiają się mleczaki dolne, a następnie górne. Choć proces ząbkowania jest ściśle określony, zdarzają się od niego wyjątki, które na ogół nie powinny być powodem do niepokoju.

 

Kiedy wychodzą pierwsze zęby? Rozpoczęcie i dynamika procesu ząbkowania jest indywidualną cechą każdego człowieka. Generalnie, dzieci urodzone o czasie zwykle zaczynają ząbkować pomiędzy 5. a 10. miesiącem życia, natomiast wcześniaki pomiędzy 6. a 11. Choć pierwszy ząbek u niemowląt najczęściej pojawia się w drugim półroczu, objawy mogą pojawić się znacznie wcześniej, nawet u dwumiesięcznego maluszka.

 

Jak wychodzą zęby u niemowlaka? Wyrzynanie się zębów mlecznych przebiega w trzech fazach:

  • przederupcyjna, w trakcie której tworzy się korona zębowa niewidocznego jeszcze zęba,

  • przedfunkcyjna, która trwa od przebicia się zęba aż do jego kontaktu z zębem przeciwstawnym,

  • funkcyjna, oznacza, że korzeń i kieszonki zęba są już w pełni ukształtowane.

Które zęby wychodzą pierwsze? To zazwyczaj dwa dolne środkowe siekacze, zaraz po nich wyrzynają się przeciwstawne im górne jedynki. W kolejnych miesiącach życia pojawiają się dolne i górne dwójki, a następnie pierwsze zęby trzonowe, po nich kły, a potem drugie zęby trzonowe. Większość dzieci kończy proces ząbkowania w połowie 3. roku życia (31. miesiąc życia) - na pełne uzębienie składa się 20 zębów mlecznych. Jest ich o 12 mniej niż stałych.

 

Kalendarz ząbkowania:

  • 6-9 miesiąc życia - to czas na wyrzynanie się pierwszych zębów mlecznych - górnych i dolnych środkowych siekaczy (jedynek);

  • 8-11 miesiąc życia - pojawiają się drugie siekacze (dwójki);

  • 10-16 miesiąc życia - to okres, kiedy przebijają się pierwsze zęby trzonowe (czwórki);

  • 15-20 miesiąc życia - wyrastają kły (trójki);

  • 19-30 miesiąc życia - to czas, kiedy wychodzą piątki, czyli drugie zęby trzonowe.

 

Bolesne ząbkowanie - co robić, gdy maluch ząbkuje

 

Ząbkowanie to naturalny stan fizjologiczny, który najczęściej przebiega bezobjawowo lub skąpoobjawowo. Zdarza się jednak, że wyrzynanie się zębów mlecznych przynosi pewnego rodzaju dolegliwości. Przy bardzo bolesnym ząbkowaniu, któremu towarzyszą różnego rodzaju objawy ogólnoustrojowe, należy bacznie obserwować dziecko, a w razie konieczności móc jak najszybciej zareagować. Taką koniecznością jest najczęściej infekcja wirusowa lub bakteryjna, ale też miejscowy stan zapalny.

 

W trakcie ząbkowania warto przyłożyć większą wagę do przestrzegania zasad higieny jamy ustnej - stomatolodzy dziecięcy przypominają, że naukę mycia zębów rozpoczyna się od pierwszego mleczaka. Ponadto wpływ na zdrowe uzębienie ma codzienna dieta. Dobrze też pilnować, aby niemowlę nie wkładało do ust brudnych przedmiotów, zwłaszcza tych, które pochodzą z przestrzeni publicznej. Do powyższych zasad pielęgnacji, trzeba dodać także ochronę delikatnej skóry dziecka. Maść Linoeparol aplikowana codziennie na okolice pieluszkowe skutecznie chroni przed bolesnym odparzeniem skóry. Warto o to zadbać szczególnie w okresie ząbkowania, aby oszczędzić maluszkowi dodatkowych dolegliwości.

 

Jeśli dziecko cierpi z powodu objawów bolesnego ząbkowania, można spróbować złagodzić dolegliwości podając mu specjalny schłodzony gryzak albo zwykłą szczoteczkę do zębów. Uciskanie obrzękniętych i tkliwych dziąseł powinno przynieść ulgę. Bardzo dobrym sposobem jest także delikatny masaż dziąseł. Wykonuje się go w okolicy wyrzynającego się zęba, o którym może świadczyć niewielkie zgrubienie na błonie śluzowej dziąsła. Masaż wykonuje się umytym palcem lub jałowym gazikiem. Można wykorzystać żelową maść ze znieczulającą lidokainą lub inne tego typu preparaty. Przydać się może także paracetamol, który działa przeciwgorączkowo, ale też przeciwbólowo lub ibuprofen o dodatkowym działaniu przeciwzapalnym. W przypadku wystąpienia wysypki skórnej, warto skonsultować się z pediatrą. Dodatkowo można zastosować kąpiel w krochmalu, np. Atoperal Baby Plus, który wspomaga leczenie tego typu zmian i łagodzi podrażnienia. Natomiast, gdy ząbkowaniu towarzyszy biegunka, trzeba bezwzględnie skonsultować się z lekarzem. Rozwolnienie niesie duże ryzyko odwodnienia i poważnych problemów zdrowotnych. Oprócz biegunki i wysypki czujność rodziców powinna wzbudzić także utrzymująca się ponad dwa dni gorączka oraz długotrwała utrata apetytu. Przy takich objawach ząbkowania lepiej nie ryzykować i od razu umówić wizytę w przychodni.

 

Lek. Michał Dąbrowski

 

 

 

Źródła:

 

H. Murkoff, Pierwszy rok życia dziecka, Poznań, 2015, str. 292-294

 

N. Torlińska-Walkowiak, A. Rataj-Kulmacz, Wyrzynanie się zębów mlecznych - symptomy towarzyszące czy przypadkowe współistnienie w czasie?, “Pediatria. Medycyna Rodzinna”, 2013, nr 9 (3), str. 272-295

 

B. Adamowicz-Klepalska, Ząbkowanie - rozwój i wyrzynanie zębów mlecznych, “mp.pl”, [dostęp 26.08.2020], https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/prawidlowyrozwoj/jamaustna_zeby/67445,zabkowanie-rozwoj-i-wyrzynanie-zebow-mlecznych

 

Zobacz więcej: