Siedem milionów cierpi na trwałe uszkodzenia zdrowia po porodzie, a 50 milionów zmaga się z nieprzyjemnymi konsekwencjami. Przedłużone porody stwarzają w tym kontekście szczególne ryzyko.

 

Poród przedłużony definiuje się jak nastanie klasycznych, powtarzających się skurczów wraz z jednoczesnym poszerzaniem się szyjki macicy, które trwają ponad 24 godziny. Jednocześnie, eksperci zastrzegają, że bierna faza porodu z rozwarciem szyjki do 4 cm nie powinna trwać więcej niż 8 godzin, zaś dalsza, aktywna faza z rozwarciem powyżej 4 cm maksymalnie 12 godzin. Jeśli warunki te nie zostaną spełnione, według standardów Światowej Organizacji Zdrowia, mówimy o przedłużonym porodzie, który wymaga przedsięwzięcia określonych kroków, aby zapobiec komplikacjom.

 

Spis treści

Przyczyny i ryzyko związane z przedłużonym porodem

Wyróżnia się trzy główne sfery problemów odpowiadających za nienaturalne wydłużenie się akcji porodowej – w języku angielskim mówi się o nich jako o 3 „P”: Powers, Passenger, Passage. Pierwsza ze wspomnianych stref dotyczy mocy rodzącej, a konkretnie słabego lub nieskoordynowanego kurczenia się macicy. Druga odnosi się do pasażera, czyli dziecka, które może zajmować nieprawidłową pozycję lub mieć zbyt dużą główkę. Wreszcie, problemem może być również sama droga, czyli nietypowa budowa kanałów rodnych czy też obecny w nich guz. Niestety, przedłużony poród to nie tylko ogromny wysiłek rodzącej i wyzwanie dla położnej, ale także poważne ryzyko powikłań. Do najważniejszych z nich należą infekcje związane z interwencją medyczną oraz problemy zdrowotne matki i dziecka. U rodzących obserwuje się na przykład odwodnienie, kwasicę ketonową, przedarcie ściany macicy i towarzyszący jej krwotok.

 

Płód może z kolei zbyt wcześnie zostać pozbawiony wody płodowej lub pod wpływem przyduszenia w miednicy matki doznać uszkodzenia mózgu czy deformacji czaszki.

 

Położna dobrze przygotowana

Czy położna może w jakiś sposób przewidzieć przedłużony poród? Oprócz wskazań wynikających z badań ginekologicznych prowadzonych rutynowo w czasie ciąży na ryzyko przedłużonego i utrudnionego porodu wpływają takie czynniki jak niedożywienie matki oraz osteomalacja wynikająca z niedostatecznego poziomu witaminy D, wzrost poniżej 150 cm, historia wcześniejszych przedłużonych porodów oraz cesarskich cięć, a także wszelkie zniekształcenia dróg rodnych, zarówno wrodzone, jak i nabyte.

 

Ryzyko zwiększa się również wraz wydłużającym się czasem otrzymania pierwszej fachowej pomocy lub nieprawidłowego rozpoznania komplikacji okołoporodowych. Położna, która jest w stanie zgromadzić o rodzącej jak najwięcej informacji dotyczących jej budowy, stanu zdrowia i historii, jest najlepiej przygotowana do fachowego wsparcia w trakcie przedłużonego porodu. Informacje, które bezwzględnie należy próbować uzyskać od rodzącej to:

 

● dotychczasowy okres trwania skurczów i ich regularność;

● czy i kiedy nastąpiło odejście wód płodowych, a także jaki miały wygląd i zapach;

● wszystkie komplikacje z okresu ciąży i poprzednich porodów.

 

W przypadku utrudnionej komunikacji z rodzącą informacji dostarczyć powinno samodzielnie badanie obejmujące pomiar temperatury, pulsu i ciśnienia, obserwacja pod kątem odwodnienia (zapadłe oczy, suche usta; itp.), badanie palpacyjne brzucha, zwłaszcza w kontekście pozycji najszerszego obwodu głowy, siły i długości skurczów oraz ewentualnego trwałego stwardnienia macicy. Bardzo pomocne jest również badanie dróg rodnych pod kątem obecności smółki, obrzęku pochwy, suchości i wysokiej temperatury pochwy wskutek odwodnienia, obrzęku lub niepełnego rozwarcia szyjki macicy, a także ewentualnego przedgłowia, czyli obrzęku główki noworodka. Szczególnym symptomem jest pojawienie się na brzuchy rodzącej skurczowego pierścienia Bandla, który, gdy dostanie się na wysokość pępka lub wyżej, bezpośrednio zwiastuje pęknięcie macicy!

 

Środki prewencji

W zgodzie z aktualnymi zaleceniami Światowej Organizacji Zdrowia w sferze obowiązków położnej należy dochowanie staranności w ocenie postępu akcji porodowej i jego stosowne opisanie dla ewentualnej konsultacji medycznej. Do podstawowych pomiarów ograniczających ryzyko przy przedłużonym porodzie należą badanie akcji serca płodu co 30 minut, bieżąca ocena rozwarcia szyjki macicy, lokalizacja poziomu główki w kanale rodnym, pomiar liczby i długości skurczów w ciągu 10 minut co każdych 30 minut; pomiar tętna co 30 minut i ciśnienia krwi co 4 godziny, a także pomiar ilości oddawanego moczu, który powinien być testowany pod kątem obecności białka i ketonów.

 

Wsparcie rodzącej

Poza skrupulatną dokumentacją przedłużającej się akcji porodowej położna może instruować partnera rodzącej w kwestii łatwych metod ulżenia w dyskomforcie, od wspólnego poruszania się po masaż pleców. Ponadto kluczowe jest zachęcanie kobiety do picia i regularnego oddawania moczu, a także kontrolowanego oddychania. W przypadku zajścia potrzeby wykorzystania kleszczy, próżnociągu lub przeprowadzenia cesarskiego cięcia niezwykle istotnym zadaniem jest rzeczowe, ale przyjazne poinformowanie ciężarnej o kolejnych krokach, ich przebiegu, konsekwencjach, itd. Gotowość do odpowiedzi na wszelkie pytania dręczące ciężarną to w tym trudnym momencie postawa na wagę złota!

 

To bowiem właśnie przy przedłużonym porodzie rola położnej jako osoby pierwszego kontaktu i najbliższego specjalisty staje się wyjątkowo ważna, tak w medycznym, jak i w psychologicznym sensie.

 

Bibliografia:

1 Managing prolonged and obstructed labour, Education material for teachers of midwifery, World Health Organization 2008