Spis treści

Odczyn poszczepienny – dlaczego powstaje? 

Pamiętaj, że szczepienie ochronne to nic innego, jak rodzaj stymulacji układu odpornościowego. Układ immunologiczny maluszka reaguje na składniki szczepionki tak, jak na kontakt z bakterią lub wirusem, czyli rozpoczyna wytwarzanie przeciwciał. Stymulacja taka, dzięki pamięci immunologicznej, przygotowuje niemowlę do obrony przed drobnoustrojami w przyszłości.

Składniki szczepionki to patogeny martwe lub osłabione, dlatego nie wywołują u dzieci choroby, a jedynie pobudzają jego odporność do walki, przez co organizm może być przez pewien czas osłabiony. 

 

Prawidłowy odczyn poszczepienny – możliwe objawy 

Odczyn poszczepienny związany jest z reakcjami, jakie zostają zainicjowane przez podanie szczepionki. Zwykle są to reakcje spodziewane, które zależą m.in. od rodzaju danego preparatu, np. po szczepieniu przeciw gruźlicy, które przeprowadza się jeszcze w czasie pobytu maluszka w szpitalu po narodzinach, na ramieniu dziecka powstaje widoczna ranka, która z czasem przeobraża się w charakterystyczną bliznę pozostającą na całe życie, co jest zupełnie normalne. 

To, jak zachowuje się niemowlę po szczepieniu oraz jakie reakcje mogą wystąpić zależy też od sposobu podania preparatu (wkłucie w ramię, udo lub podanie doustne), wielkości dawki, rodzaju zastosowanego drobnoustroju (martwego lub osłabionego), czy indywidualnej wrażliwości dziecka. 

Niemowlę po szczepieniu może odczuwać objawy ogólne, które zwykle utrzymują się maksymalnie przez 1–3 dni po szczepieniu. Są to:

  • złe samopoczucie,

  • osłabienie, 

  • bóle głowy,

  • bóle mięśni,

  • gorączka (do 38,5 stopni Celsjusza),

  • wysypka. 

Ponadto, w przypadku preparatów podawanych w formie zastrzyku, u niemowlęcia po szczepieniu mogą wystąpić odczyny miejscowe, takie jak:

  • zaczerwienienie w miejscu wkłucia,

  • obrzęk i świąd,

  • ból i tkliwość. 

Niekiedy mogą także wystąpić odczyny swoiste, czyli objawy charakterystyczne dla choroby, przeciwko której skierowane jest szczepienie. W zależności od typu szczepienia może wystąpić np. wysypka lub powiększenie węzłów chłonnych po szczepieniu na ospę lub różyczkę, czy obrzmienie ślinianek na ok. 3 tygodnie po podaniu szczepionki przeciwko śwince. Objawy takie najczęściej mijają samoistnie po kilku dniach.   

 

Jakiej opieki potrzebuje niemowlę tuż po szczepieniu?

Bezpośrednio po szczepieniu, przez ok. 30 minut, musisz zostać z niemowlęciem w miejscu podania preparatu. Czas taki wynika z tego, że gwałtowne, niepożądane reakcje poszczepienne występują na kilka lub kilkanaście minut po szczepieniu. 

W kolejnych dniach niemowlę po szczepieniu warto dokładnie obserwować. Zwykle odczyny poszczepienne pojawiają się od dwóch godzin do dwóch dni po podaniu szczepionki, ale niektóre z nich mogą wystąpić po kilku tygodnia i zwykle mijają po maksymalnie 2–3 dniach. 

 

Co zrobić, aby niemowlę po szczepieniu lepiej się czuło? 

Po powrocie do domu, jeśli podany był zastrzyk w rączkę lub nóżkę, warto profilaktycznie posmarować okolice wkłucia preparatem zawierającym octanowinian glinu, dostępnym bez recepty w formie żelu lub tabletek do przyrządzania roztworu i wykonywania okładów. Zmniejszy to ewentualny obrzęk i nieco ukoi ból. Pamiętaj, że ramię lub udo może być tkliwe, dlatego ostrożnie przebieraj niemowlę po szczepieniu, starając się nie urazić miejsca zastrzyku. 

Wielu rodziców zastanawia się, czy można kąpać niemowlę po szczepieniu. Otóż nie ma żadnych przeciwwskazań, co więcej, kąpiel może ukoić ból mięśni i uspokoić niemowlę. Gorączka po szczepieniu także nie jest przeciwwskazaniem do kąpieli, a nawet jest wskazana, ponieważ lekko chłodzi ciało. W trakcie kąpieli warto jedynie unikać zamoczenia miejsca wkłucia, zwłaszcza jeśli jest to ropny pęcherz po podaniu szczepionki przeciw gruźlicy. Ale nie denerwuj się, jeśli lekko zamoczysz pęcherz, zwłaszcza, jeśli do mycia używasz czystej wody. Pęcherzyk ten zwykle szybko się goi i zanika po ok. 2 tygodniach. 

Jeśli u niemowlęcia wystąpiła gorączka po szczepieniu, może podać mu środek na bazie paracetamolu (syrop lub czopek). Nie podawaj jednak takich preparatów na wszelki wypadek, ponieważ nie działają one w ten sposób, a także wówczas nie będzie możliwości określenia reakcji dziecka na dany preparat, np. wysokości gorączki. 

 

Jakie objawy u niemowlęcia po szczepieniu skonsultować  lekarzem? 

Niepożądane reakcje poszczepienne zdarzają się stosunkowo rzadko. Zwykle niemowlę po szczepieniu ma jedynie łagodne objawy lub nie odczuwa ich wcale. 

Niemal zawsze niemowlę po szczepieniu płacze. Niektóre maluszki płaczą przez kilka minut, inne są płaczliwe i marudne przez kilka dni, co jest normalne i być może stanowi dla Ciebie podpowiedź co do temperamentu szkraba. Złym sygnałem może być intensywny płacz, który utrzymuje się nieustannie przez 2–3 godziny. W takich przypadkach należy zadzwonić do lekarza.  

Normalne jest też, że niemowlę po szczepieniu nie chce jeść, zwłaszcza wieczorami. Musisz jednak zadbać, aby maluszek nie przestał całkowicie jeść i pić, tak aby uniknąć odwodnienia, które u niemowląt może postępować bardzo szybko. Jeśli brak apetytu będzie się utrzymywał, zadzwoń do lekarza. Z lekarzem skontaktuj się również, jeśli niemowlę nie przybiera na wadze po szczepieniu, choć zwykle brak przyrostu masy ciała nie ma nic wspólnego ze szczepieniem ochronnym, a wszelkie nieprawidłowości z pewnością zauważy pediatra w trakcie wizyty kontrolnej. 

Reakcje poszczepienne, jakie warto skonsultować z lekarzem, to również:

  • wysoka gorączka (powyżej 38,5 stopni Celsjusza);

  • gorączka utrzymująca się dłużej niż 2 dni;

  • nadmierna senność, obniżona reakcja na bodźce;

  • wiotkość ciała;

  • blada skóra,

  • drgawki,

  • narastający, bardzo duży obrzęk. 

Pamiętaj, aby nigdy nie wpadać w panikę. Stres rodziców, którzy obawiają się niepożądanej reakcji poszczepiennej u swojego skarba jest zupełnie normalny, ale nie służy niemowlęciu po szczepieniu. Dziecko z pewnością wyczuje Twój niepokój i o wiele trudniej będzie Ci przynieść mu ulgę. Maluszek najbardziej potrzebuje Twojej opieki i czułości. Dlatego jeśli cokolwiek w zachowaniu Twojego dziecka budzi u Ciebie niepokój, najlepiej skontaktuj się z lekarzem i poproś o poradę.  

Lek. Michał Dąbrowski



Źródła:

 

  1. Ławnik A., Kubińska Z., Gralikowska A.: Zmniejszenie natężenia bólu i odczynów spowodowanych szczepieniem ochronnym u małych dzieci. Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2013, Tom 19, Nr 2, 158–161.

  2. Piotrowska-Jastrzębska J., Piotrowska-Depta M.: Praktyczne aspekty szczepień ochronnych u dzieci. Pediatria i Medycyna Rodzinna, 2008, 4 (4), s. 240-244. https://bibliotekanauki.pl/articles/1031038 (data odczytu: 20.02.2022). 

  3. Portal gov.pl: Czy można odróżnić odczyn po szczepieniu i niepożądany odczyn poszczepienny? https://szczepienia.pzh.gov.pl/faq/czy-mozna-odroznic-odczyn-po-szczepieniu-i-niepozadany-odczyn-poszczepienny/ (data odczytu: 20.02.2022). 

 

Zobacz więcej: