Spis treści

 

Skóra dziecka jest podatna na podrażnienia. Dlaczego?

Skóra to nasz największy narząd. Spełnia rolę powłoki ochronnej, organu magazynowego, regulatora ciepła oraz powierzchni przekazującej i interpretującej bodźce. Odpowiada za funkcje wydalnicze, odpornościowe, sensoryczne. Działanie skóry zależy od jej budowy, która z kolei związana jest przede wszystkim z wiekiem.

 

Skóra noworodka jest niedojrzała. Składa się z cienkiej warstwy skóry właściwej i naskórka. 

  • Skóra właściwa zawiera niewiele gruczołów łojowych, przez co szybko traci wilgoć, a przy tym szybko się wychładza i przegrzewa. 

  • Naskórek posiada małą liczbę lipidów, odpowiadających za nawilżenie, oraz melanocytów (komórek barwnikowych). Ich zadaniem jest nadanie skórze odpowiedniego kolorytu, jak również reagowanie na promienie UV. 

 

Im młodsze dziecko, tym bardziej podatne na szkodliwy wpływ słońca, a także innych czynników potencjalnie drażniących. Dzieje się tak również dlatego, że skóra Maluszków ma nieszczelną barierę ochronną i lekko zasadowy odczyn. Z biegiem czasu to się zmienia. Już około 3. roku życia skórę dziecka zabezpiecza “kwaśny płaszcz”, który działaj jak tarcza i odpiera wszelkie niebezpieczeństwa. 

 

Jednak zanim tak się stanie, skóra pozostaje wyjątkowo delikatna i wymaga szczególnej troski. Cienką warstwę ochronną łatwo naruszyć, stosując np. zbyt silne detergenty. Uszkodzenie naskórka prowadzi do nadmiernej przeznaskórkowej utraty wody i aktywacji odpowiedzi immunologicznej. W rezultacie skóra staje się wysuszona i podrażniona, często ujawnia się przy tym rumień, wysypka lub inne objawy zapalne. Tak dzieje się nie tylko w wyniku błędów pielęgnacyjnych. Zdarza się, że za podrażnienia skóry u dziecka odpowiadają nieprawidłowe reakcje immunologiczne, pojawiające się w przebiegu chorób o podłożu alergicznym. 

 

Podrażniona skóra dziecka - możliwe przyczyny

Wśród najczęstszych zmian skórnych objawiających się podrażnieniem, zalicza się rumień noworodkowy, pieluszkowe zapalenie skóry, atopowe zapalenie skóry, łojotokowe zapalenie skóry. Ponadto należy też wspomnieć o podrażnieniu skóry spowodowanym przez przegrzanie (np. w wyniku zbyt grubego ubrania), a także uszkodzenia wywołane przez słońce i mróz. 

 

Rumień noworodkowy

Rumień u noworodków pojawia się w pierwszym tygodniu życia. Ma postać czerowonoróżowej wysypki lokalizującej się na twarzy i tułowiu, a niekiedy żółtych grudek (wówczas mówi się o rumieniu toksycznym). Tego typu zmiany nie wynikają z infekcji i nie wymagają leczenia. Powinny zniknąć samoistnie w przeciągu kilku dni. 

 

Pieluszkowe zapalenie skóry

Pieluszkowe zapalenie skóry (PZS), nazywa się też rumieniem pieluszkowym. To zmiany wywołane najczęściej przez pochodzący z moczu amoniak. Pod jego wpływem dochodzi do uszkodzenia naskórka, powstania podrażnień i stanu zapalnego. Objawy pieluszkowego zapalenia skóry są podobne do oparzeń słonecznych, wyjątkowo dotkliwe i bolesne. Wymagają odpowiedniego leczenia.

 

Atopowe zapalenie skóry

Objawy atopowego zapalenia skóry (AZS) zwykle ujawnia się po 3. miesiącu życia. Choroba jest uwarunkowana autoimmunologicznie, ma charakter przewlekły i nawrotowy. Ujawnia się w sposób nagły i ostry. Wywołuje wysuszenie i podrażnienie skóry twarzy u dziecka, a także podobne zmiany w przegubach rąk i nóg. Atopii towarzyszy silny świąd i związany z nim dyskomfort. 

 

Atopowe zapalenie skóry wymaga leczenia, a w okresach remisji odpowiednich działań prewencyjnych, zarówno z zakresu pielęgnacji, jak i dietetyki. Uważa się, że wypryski atopowe mają związek z reakcją alergiczną. U niemowląt to najczęściej uczulenie na pokarmy - mleko, jaja, pszenicę. W przypadku AZS trzeba unikać kontaktu z każdym podejrzanym alergenem oraz wielokrotne nawilżać skórę, aby utrzymać szczelność bariery naskórkowej. W tym celu sprawdzają się specjalistyczne kosmetyki, np.  Atoperal® Baby Plus.

 

Łojotokowe zapalenie skóry

Łojotokowe zapalenie skóry (ŁZS) u dzieci najczęściej ma postać ciemieniuchy. To charakterystyczna wysypka, w postaci tłustych, białych lub żółtych łusek, obejmująca owłosioną skórę głowy. Uważa się, że wynika z niskiej aktywności gruczołów łojowych oraz zwiększonego wpływu hormonów pochodzących od matki. Wśród możliwych przyczyn wskazuje się również zbyt intensywną pielęgnację z zastosowaniem nieodpowiednich dla niemowląt środków kosmetycznych. 

Ciemieniuchę należy sukcesywnie wyczesywać przy pomocy szczotki z miękkim włosiem i delikatnego szamponu o właściwościach zmiękczających. Może to być np. szampon z mocznikiem z linii Atoperal® Baby Plus. W przypadku zaostrzonych objawów ŁZS konieczne jest postępowanie zgodne z zaleceniami dermatologa. 

 

Odparzenia 

Odparzenia skóry u dziecka powstają w wyniku niedostatecznej higieny. Bywają też reakcją alergiczną powstałą w wyniku uczulenia na substancje chemiczne obecne w pieluszce lub stosowanych kosmetykach. Odparzenia mogą wynikać również z przegrzania. 

 

Skóra małego dziecka gorzej niż skóra dorosłych radzi sobie z procesem termoregulacji. Zbyt grube ubieranie niemowlęcia, niepotrzebne przykrywanie go kocem, otulanie grubymi śpiworami, a także utrzymywanie temperatury w pokoju dziecka powyżej 22 stopni Celsjusza, sprzyja przegrzaniu. W takich warunkach Maluszki szybko się pocą, a nadmiernie zgromadzona wilgoć wywołuje podrażnienie i odparzenia, zwłaszcza wokół fałdów skórnych. 

 

W przypadku pojawienia się odparzeń u dziecka należy pamiętać o właściwej pielęgnacji. Zapewnienie skórze odpowiedniego dostępu powietrza oraz częsta zmiana pieluszki i przemywanie intymnych miejsc ciepłą wodą z dodatkiem bardzo delikatnych środków myjących jest bardzo ważne. Również stosowanie odpowiednich kosmetyków o działaniu łagodzącym i kojącym będzie pozytywnie wpływało na kondycje skóry noworodka.

Odparzona okolica jest bardzo wrażliwa na dotyk. Nawet delikatne jej pocieranie może sprawiać ból. Na rynku dostępne są już  produkty na odparzenia z tlenkiem cynku nie wymagające rozcierania na skórze. Wygodna w użyciu emulsja Sensi Baby  w atomizerze bardzo szybko się wchłania, nie pozostawiając brudnej warstwy na ubraniach czy przewijaku.

 

Alergiczny wyprysk kontaktowy

Nagłe podrażnienie skóry u dziecka może wskazywać na alergię kontaktową. W wyniku uczulenia na nikiel, neomycynę czy formaldehyd (to najczęstsze alergeny kontaktowe), pojawia się grudkowata wysypka, rumień, pęcherzyki, nadżerki, czasem również nadmierne złuszczanie naskórka. Zmiany mogą ujawniać się od razu, po pierwszej ekspozycji z substancją drażniącą, lub z opóźnieniem, po upływie 24-48 godzin od styczności z alergenem. 

 

Spierzchnięte usta

Podrażniona skóra wokół ust to problem, który dotyczy dzieci w różnym wieku - ząbkujących niemowląt, które nadmiernie się ślinią oraz nieco starszych dzieci, które uporczywie oblizują usta, pod wpływem stresu albo w wyniku oddychania przez usta (alergiczny, wirusowy nieżyt nosa). Zaczerwieniona, popękana skóra wokół ust wymaga przede wszystkim nawilżenia, natłuszczenia, zwłaszcza przed wyjściem na dwór. Niezbędne jest także wyeliminowanie przyczyny podrażnień. 

 

Jak zapobiegać podrażnieniom skóry u dziecka?

Sposób pielęgnacji skóry dziecka powinien zależeć od jej kondycji. Maluszki obciążone atopią mają zupełnie inne potrzeby niż dzieci bez takich problemów. Wymagają częstego nawilżania i natłuszczania skóry, a także chronienia jej przed czynnikami potencjalnie alergizującymi (białkiem pokarmowym, roztoczami kurzu domowego, zbyt silnymi detergentami, itp.). Dzieci skłonne do alergii czy atopii mogą wymagać specjalistycznych artykułów - odpowiednich kosmetyków, bambusowych lub wielorazowych pieluch, ubranek z delikatnych tkanin i proszku do prania dla małych alergików. 

 

Warto przy tym zauważyć, że uniwersalnym sposobem na unikanie podrażnień skóry u dziecka jest codzienna profilaktyka. 

  • Myjemy pociechy w letniej wodzie z dodatkiem delikatnych środków myjących. Kąpiel nie powinna trwać dłużej niż 15 minut. 

  • Z przewijaniem nie zwlekaj ani chwili. Nawet lekko zawilgoconą pieluszkę należy szybko zdjąć, po czym oczyścić skórę i zabezpieczyć cienką warstwą kremu przeciw odparzeniom (np. Linoeparol z olejem z nasion wiesiołka). 

  • W pielęgnacji niemowląt ważne jest częste wietrzenie pupy. 

  • Trzeba też pilnować, by Maluszek nie przegrzał się ani nie zmarzł. Dlatego zaleca się ubieranie niemowląt “na cebulkę”, aby w razie potrzeby łatwo było zdjąć lub założyć dodatkową warstwę odzieży. 

  • Zamiast nawilżanych chusteczek lepiej używać wacików kosmetycznych i czystej wody.

  • Gdy pojawiają się pierwsze oznaki podrażnienia skóry, sięgamy po preparat z tlenkiem cynku (np. Sensi Baby), który wspiera regenerację skóry. 

  • Jeśli kondycja skóry nie poprawia się, konieczna jest wizyta u dermatologa.

 

lek. Michał Dąbrowski

 

Źródła:

 

H. Murkoff, S. Mazel, Pierwszy rok życia dziecka, Rebel, Poznań 2015

 

Interna Szczeklika. Mały podręcznik 2019/2020, Medycyna praktyczna, Kraków 2019