Pieluszkowe zapalenie skóry jest chorobą okresu niemowlęcego. Szczególnie często dotyka dzieci pomiędzy 7. a 12. miesiącem życia, przynosząc bolesne zmiany skórne i dyskomfort, przez który maluszki stają się rozdrażnione i płaczliwe. Leczenie pieluszkowego zapalenia skóry jest wielokierunkowe i długotrwałe. Dlatego znacznie lepiej mu zapobiegać. Czym smarować pupę niemowlaka, aby nie dopuścić do rumienia pieluszkowego i odparzeń?

 

Spis treści

 

1. Odparzenia pieluszkowe - jak wyglądają objawy PZS?

Pieluszkowe zapalenie skóry (PZS, rumień pieluszkowy) powstaje z powodu niekorzystnych warunków występujących pod pieluszką. Bolesne zmiany i krostki na pupie niemowlaka to efekt ocierania się materiału o ciepłą, wilgotną skórę, którą dodatkowo może podrażniać mocz i bakterie kałowe, a także substancje chemiczne obecne w pieluszce. W efekcie w miejscu przylegania pieluszki dochodzi do maceracji (uszkodzenia) naskórka, rozwija się stan zapalny i powstaje rumień. PZS obejmuje najczęściej krocze i pośladki oraz wzgórek łonowy, a po pewnym czasie również podbrzusze, pachwiny udowe i górną część ud.

 

Objawy pieluszkowego zapalenia skóry przypominają nieco oparzenia słoneczne. Przybierają różną postać w zależności od nasilenia i stadium zmian chorobowych. Na początku to lekko zaróżowione podrażnienia, które pod wpływem stanu zapalnego stają się żywoczerwonymi plamami, podatnymi na łuszczenie. Nieleczone zmieniają się w krostki, pęcherze wypełnione treścią ropną, które mogą świadczyć o zakażeniu grzybiczym. Zdarza się również, że z nasileniem zmian chorobowych rozwija się nadkażenie bakteryjne, na co mogą wskazywać nadżerki pokryte miodowożółtymi strupami.

 

Tak zaawansowanym objawom towarzyszy obrzęk, świąd, nawet ból, co wywołuje u dziecka dyskomfort, a wraz z nim niepokój i rozdrażnienie. Maluszki doświadczające pieluchowego zapalenia skóry są bardziej płaczliwe, często się wybudzają i mają osłabiony apetyt. Choroba skóry wyraźnie odbija się na ich codziennym funkcjonowaniu, a niekiedy także rozwoju.

 

2. Rumień, odparzenia i grzybica pieluszkowa - co je wywołuje?

Pieluszkowe zapalenie skóry jest tak powszechne, że uznaje się je za jedną z chorób wieku dziecięcego. Odparzenia skóry mogą pojawiać się już u noworodków, lecz najczęściej i najdotkliwiej dotyczą niemowląt powyżej 7. miesiąca życia. W pewnym stopniu ma to związek ze zmianami charakterystycznymi dla tego okresu.

 

Dzieci siedmio-, ośmiomiesięczne są coraz bardziej aktywne, a kiedy szlifują umiejętności  raczkowania i czworakowania, skóra pod pieluszką staje się coraz bardziej podatna na otarcia i podrażnienia. Ponadto w drugim półroczu rozszerza się dietę maluszka, a nowe produkty spożywcze mogą zmieniać skład fekaliów, czyniąc je bardziej drażniącymi dla wrażliwej skóry niemowlęcia. A trzeba wiedzieć, że skóra tak małego dziecka jest nawet 5 razy cieńsza od skóry rodziców. Poza tym ma słabo wykształconą barierę lipidową. Zanim dojrzeje i zacznie przypominać skórę dorosłego człowieka, muszą minąć dwa, trzy lata.

 

To pokazuje, że przyczyny powstawania rumienia pieluszkowego są złożone i wpływa na nie wiele czynników. Wśród nich wymienia się:

  • sposób żywienia niemowląt - uważa się, że dzieci karmione mlekiem modyfikowanym są bardziej narażone na PZS, ponieważ sztuczny pokarm zwiększa zasadowość moczu i stolca;

  • antybiotykoterapię - która wywołuje przede wszystkim PZS związane z infekcją grzybiczą spowodowaną przez Candida albicans;

  • choroby przebiegające z biegunką;

  • obecność chorobotwórczych drobnoustrojów w kale (bakterii, grzybów);

  • alergeny zawarte w pieluchach jednorazowych,

  • niewłaściwą higienę intymną, w tym za rzadkie mycie pupy po przewijaniu;

  • wrodzone wady układu moczowego.

Głównym powodem powstawania pieluszkowych odparzeń skóry jest wilgoć. To pod jej wpływem skóra w okolicy pieluszkowej jest bardziej podatna na otarcia mechaniczne oraz wpływ czynników drażniących. Dlatego w leczeniu i zapobieganiu PZS najważniejsze jest zadbanie o suchą pieluszkę, odpowiednią wentylację i higienę intymną.

 

3. Pieluszkowe zapalenie skóry - czym leczyć?

Leczenie pieluszkowego zapalenie skóry w dużej mierze zależy od nasilenia zmian i ich podłoża. Jeśli wystąpiły początkowe objawy PZS, lekkie zaróżowienie skóry bez ognisk zapalnych, wystarczające może okazać się działanie zachowawcze. Jednak najważniejsze jest to, aby rozpocząć je jak najszybciej. Co robić po zauważeniu pierwszych symptomów pieluszkowego zapalenia skóry?

 

Pierwsze łagodne zmiany

Przy łagodnych zmianach warto zastosować preparaty z tlenkiem cynku. W regeneracji uszkodzonej skóry pomagają też maści z witaminami A i E. Oprócz tego trzeba zadbać o prawidłową higienę i pielęgnację okolicy podpieluszkowych, a podczas przewijania poświęcić chwilę na wietrzenie pupy.

 

Mocne odparzenia pieluszkowe

Podobne postępowanie zalecane jest podczas silniejszych odparzeń pieluszkowych, jednak obecność stanu zapalnego, a także objawów zakażeń grzybiczych czy bakteryjnych wymaga wdrożenia odpowiednich leków. Dlatego jeśli:

  • na skórze pojawiają się niepokojące zmiany - nadżerki, wysypka, pęcherze,

  • występują objawy ogólnoustrojowe - gorączka, duszność, nadmierna drażliwość,

  • objawy PZS, zwłaszcza świąd i pieczenie, nasilają się lub trwają dłużej niż kilka dni,

najlepiej umówić dziecko na wizytę pediatryczną.

 

Pieluszkowe zapalenie skóry ma podłoże zapalne, dlatego leczy się je najpierw inhibitorami kalcyneuryny, a gdy nie pomogą, dopiero stosuje się leki sterydowe. Te pierwsze mają skuteczne działanie przeciwzapalne i immunomodulujące, w dodatku znacznie bezpieczniejsze niż glikokortykosteroidy, przepisywane przy mocnych odparzeniach pieluszkowych. Inhibitory kalcyneuryny zalecane są zwykle dzieciom powyżej 2. roku życia, chyba że lekarz zadecyduje inaczej. Oprócz powyższych w leczeniu PZS stosuje się także leki przeciwhistaminowe, niesteroidowe leki przeciwzapalne i środki uszczelniające naczynia krwionośne.

 

Grzybica pieluszkowa i nadkażenie bakteryjne

Jeśli pediatra rozpozna grzybicę pieluszkową, może zlecić badanie mykologiczne, które pomoże rozpoznać patogen i dobrać odpowiednie leki przeciwgrzybicze (np. z klotrimazolem). Jeśli natomiast odparzenia pieluszkowe mają charakter nadkażenia bakteryjnego, włącza się miejscowe leki przeciwbakteryjne, a w przypadku bardzo nasilonych zmian nawet antybiotyki o działaniu ogólnoustrojowym.

 

4. Zapobieganie odparzeniom - czym smarować pupę niemowlaka na co dzień?

Jak zapobiegać odparzeniom u dziecka? Przede wszystkim należy przyjrzeć się dotychczasowemu schematowi przewijania i pielęgnacji dziecka. Pieluszkę powinno się zmieniać nie rzadziej niż co 2-3 godziny i za każdym razem przemywać okolice intymne czystą wodą. Nawet gdy pieluszka była tylko lekko zawilgocona. Po umyciu trzeba dokładnie osuszyć skórę, chwilę przewietrzyć, a na koniec zabezpieczyć cienką warstwą kremu ochronnego.

 

W tym celu świetnie sprawdzi się maść pieluszkowa Linoeparol Intensive. Zawarty w niej olej z nasion wiesiołka to bogactwo Niezbędnych Nienasyconych Kwasów Tłuszczowych (NNKT), które przywracają kwasowo-wodno-lipidową równowagę skóry, wzmacniają ją, a dzięki temu zapobiegają odparzeniom. Bardzo pomocna jest w tym także kąpiel w krochmalu. Krochmal, czyli roztwór wody i skrobi roślinnej, ma działanie łagodzące i wzmacnia wrażliwą skórę dziecka. Gdy stosuje się go systematycznie, skóra staje się bardziej odporna na działanie szkodliwych czynników zewnętrznych. Jest też bardziej gładka i elastyczna. Kąpiele w krochmalu były sposobem na odparzenia wielu pokoleń. Poleca się je także i dziś, tym bardziej że ich przygotowanie jest zupełnie proste dzięki gotowemu krochmalowi do kąpieli dla dzieci Atoperal Baby Plus.

 

Rodzice, których niemowlęta są szczególnie narażone na pieluszkowe zapalenie skóry, powinni zwrócić uwagę na:

  • dokładną pielęgnację skóry w okresach chorobowych, zwłaszcza gdy maluch dostaje antybiotyk;

  • kontrolowanie kondycji skóry w czasie upałów, kiedy maluszki szybciej się pocą;

  • rodzaj używanych pieluch, jeśli w ich składzie znajduje się plastik lub guma, mogą podrażniać skórę dziecka i nasilać objawy PZS,

  • stosowane kosmetyki, które powinny być przeznaczone dla dzieci od pierwszych dni życia, działać na skórę delikatnie, łagodząco i nawilżająco - jak produkty z Niezbędnika Młodej Mamy.

 

Lek. Michał Dąbrowski

 

 

Źródła:

 

M. Łosik, Pieluszkowe zapalenie skóry i inne odparzenia u niemowląt, “Postępy neonatologii” 2018, 24/2

 

A. Łozińska-Czerniak, M. Salamończyk, Pieluszkowe zapalenie skóry, [w:] Neonatologia. Praktyczne umiejętności w opiece nad noworodkiem, PZWL, Warszawa 2014, s. 199-201

 

M. Czarnecka-Operacz, Pieluszkowe zapalenie skóry, “mp.pl”, [dostęp 29.03.2021], https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/choroby/skora/61801,pieluszkowe-zapalenie-skory

 

A. Sadowska-Przytocka, M. Czarnecka-Operacz, Pieluszkowe zapalenie skóry, “forumpediatrii.pl”, [dostęp 29.03.2021], https://forumpediatrii.pl/artykul/pieluszkowe-zapalenie-skory

 

 

Zobacz również: