Przyjmowanie witamin w ciąży zapewnia prawidłowy rozwój dziecka i dobre samopoczucie mamy. Najważniejsze z nich to kwas foliowy i pozostałe witaminy z grupy B, a także A, D i E. Oprócz witamin  w ciąży znaczący wpływ mają minerały - żelazo, wapń, magnez i jod oraz kwasy DHA, których nie powinno zabraknąć w codziennej diecie. 

 

Spis treści

 

1. Dlaczego witaminy w ciąży są tak ważne?

Ciąża to czas wielkich zmian. Organizm, w którym rozwija się nowe życie, ma większe zapotrzebowanie na składniki odżywcze, tak ważne dla prawidłowego rozwoju dziecka i utrzymania dobrego zdrowia matki. Zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego właściwą suplementację kobiety powinny rozpoczynać jeszcze przed zajściem w ciążę. Oczekując dziecka, trzeba przyjmować kwas foliowy (witaminę B9) niezbędny do rozwoju komórek zarówno płodowych, jak i tych dojrzałych, dawno wykształconych. Duże znaczenie odgrywa również witamina D, której niedobór jest typowy dla naszej szerokości geograficznej. Niewystarczający poziom witaminy D w ciąży może przełożyć się na problemy w rozwoju układu kostnego dziecka. 

 

Podobnie jest z folianami (naturalnymi postaciami witaminy B9), warunkującymi prawidłowy rozwój układu nerwowego. Ich bogatym źródłem są zielone warzywa i owoce - dostępne właściwie w każdym sklepie, lecz rzadko przez nas spożywane. Kobiety, planujące powiększenie rodziny, powinny zmodyfikować swoją dietę, wprowadzając do codziennego menu awokado, szpinak, brokuły, sałatę i kapustę, kiwi, banany, ale też kaszę gryczaną, pieczywo żytnie i orzechy włoskie. Dodatkowo zaleca się, aby przyjmowały witaminy dla planujących ciążę, które z jednej strony wspomagają utrzymanie prawidłowej płodności, a z drugiej poprawiają warunki rozwoju dziecka. Suplementację kwasu foliowego oraz pozostałych witamin ciążowych należy kontynuować aż do rozwiązania, a nawet dłużej - przez cały okres karmienia piersią. Właściwie wszystkie witaminy z grupy B są kluczowe w rozwoju, tak samo w okresie prenatalnym, jak i niemowlęcym. Ich suplementacja jest także korzystna dla matki, której organizm po porodzie wciąż wykazuje większe zapotrzebowanie na witaminy i minerały. Warto więc o nie zadbać.

 

2. Jakie witaminy powinny przyjmować przyszłe mamy?

 

Kwas foliowy w ciąży

Kwas foliowy ma ogromny wpływ na rozwój układu nerwowego. Suplementacja folianów pozwala uniknąć wad cewy moczowej, niosącej poważne konsekwencje zdrowotne - bezmózgowie, wodogłowie, rozszczep kręgosłupa. Kwas foliowy jest jedną z najważniejszych witamin w ciąży. Jego największe zapotrzebowanie przypada na I trymestr, kiedy zaczyna się kształtować ośrodkowy układ nerwowy. Dlatego tak ważne jest uzupełnianie poziomu folianów jeszcze w okresie prekoncepcyjnym - czyli przynajmniej 6 tygodni przed zapłodnieniem. Kobietom spodziewającym się dziecka, których ciąża przebiega prawidłowo, zaleca się przyjmowanie 0,4 mg kwasu foliowego codziennie, do zakończenia II trymestru lub jeszcze dłużej, przez cały okres laktacji. W przypadku ciąż o pośrednim ryzyku konieczne jest podwojenie dawki (0,8 mg). Ciąża wysokiego ryzyka wymaga suplementacji kwasu foliowego w dawce 5 mg na dobę.

 

Witamina D3 w ciąży

Drugą, najważniejszą po kwasie foliowym witaminą dla ciężarnych jest D3 (cholykalcyferol). Pozyskuje się ją ze słońca, w wyniku syntezy promieni UV w skórze. Jednak w Polsce wpływ słońca nie jest wystarczający, aby zapewnić odpowiedni poziom witaminy D3 w organizmie. Na naszej szerokości geograficznej światło słoneczne zapewnia syntezę cholykalcyferolu przez nieco ponad pół roku - od marca do października. W pozostałych miesiącach czerpiemy więc z niewielkich zwykle, zasobów zgromadzonych w II i III kwartale roku. Dlatego zgodnie z rekomendacjami polskich towarzystw medycznych, tę witaminę powinniśmy uzupełniać wszyscy, bez względu na wiek czy płeć. Dotyczy to szczególnie seniorów, kobiet ciężarnych i dzieci. Suplementacja witaminy D3 w ciąży w dawce 10 µg (400 IU) dziennie pozwala:

  • zadbać o prawidłowy rozwój układu kostnego u płodu, a tym samym uniknąć wad anatomicznych,

  • uniknąć zaburzeń gospodarki wapniowo-fosforanowej u matki,

  • zwiększyć odporność organizmu przed infekcjami,

  • obniżyć ryzyko niektórych nowotworów,

  • dodatkowo zabezpieczyć przed waginozą bakteryjną, niosącą ryzyko powikłań ciążowych.

 

Witamina A w ciąży

Ważną witaminą w ciąży jest również witamina A (retinol). Ze względu na silne działanie przeciwzapalne, antyoksydacyjne i antyproliferacyjne nie powinno zabraknąć jej w diecie kobiety spodziewającej się dziecka. Witamina A jest niezbędna do prawidłowego wzrostu kości i zawiązków zębów u płodu. Jest też potrzebna matce do utrzymania prawidłowego widzenia oraz dobrej kondycji skóry. Zapotrzebowanie ciężarnej na witaminę A wynosi 700µg na dobę. Trzeba bardzo uważać, aby nie przekroczyć zalecanej dawki, ponieważ nadmiar retinolu jest toksyczny i może wywołać wady twarzoczaszki, małogłowie lub wodogłowie, jak również zaburzenia krążenia. Dla bezpieczeństwa w suplementach dla ciężarnych stosuje się łagodniejszą postać retinolu, czyli beta-karoten wyróżniający się mniejszą aktywnością biologiczną. 

 

Witamina E w ciąży

Niedobór witaminy E (tokoferolu) zdarza się równie rzadko, co niedobór witaminy A. Jednak w okresie ciąży i laktacji ryzyko takiego stanu znacząco wzrasta. Dlatego zarówno kobiety ciężarne, jak i mamy karmiące piersią powinny włączyć do codziennego menu oleje roślinne, pestki dyni lub słonecznika, migdały oraz rośliny strączkowe bądź sięgnąć po odpowiednie suplementy diety. Niedobór witaminy E w ciąży może objawiać się u matki większym zmęczeniem, rozdrażnieniem, zaburzeniem koncentracji, lecz również przyczynić się do powstania niedokrwistości oraz chorób układu krążenia. Niewystarczająca ilość tokoferolu może też przełożyć się na problemy rozwojowe płodu, prowadząc na przykład do niskiej masy urodzeniowej. Dzienne zapotrzebowanie na tę witaminę w ciąży to 15-19 mg. 

 

3. Zdrowa dieta zamiast suplementacji diety w ciąży?

Wiele kobiet oczekujących dziecka, zastanawia się jak najlepiej uzupełniać witaminy w ciąży.  Idealnym rozwiązaniem jest czerpanie składników odżywczych z żywności, które w tej formie są lepiej przyswajalne. Dieta kobiety ciężarnej powinna być pełna witamin, minerałów i cennych kwasów tłuszczowych. Jednak w praktyce ich spożycie jest na tyle niskie, że nie pozwala zapewnić odpowiedniego poziomu wszystkich witamin i minerałów. Dotyczy to zwłaszcza kwasu foliowego i witaminy D. W ciąży konieczna jest ich dodatkowa suplementacja - czy to w postaci preparatów jednoskładnikowych, czy wielowitaminowych suplementów diet. Te ostatnie są polecane przez lekarzy ginekologów, ponieważ kompleksowy zestaw witamin w ciąży zapewnia najlepsze warunki rozwoju płodu i zachowanie dobrego zdrowia jego matki. Ponadto udowodniono, że dobrze opracowane preparaty wielowitaminowe wyraźnie obniżają ryzyko wystąpienia niskiej masy urodzeniowej u dziecka. Za ich stosowaniem przemawia jeszcze jeden argument - czysto praktyczny. Suplementy diety w ciąży są po prostu wygodnym rozwiązaniem. Pozwalają zaoszczędzić czas i uniknąć ewentualnych problemów, podobnie jak kompletowanie wyprawki z Niezbędnikiem Młodej Mamy, w którym znajduje się wszystko, co potrzebne do pielęgnacji noworodka:

  • maść Linoeparol jako codzienna ochrona pod pieluszkę,

  • emulsja lub krochmal do kąpieli, np. Atoperal Baby Plus, wspomagające barierę naskórkową,

  • pianka i szampon, np. Atoperal baby Plus, łagodnie oczyszczające delikatną skórę dziecka,

  • krem i emulsja do ciała, np. Atoperal Baby Plus, nawilżające, natłuszczające i chroniące przed wysuszeniem, lub pomocny przy odparzeniach pieluszkowych atomizer Sensi Baby.

 

Taką wygodę zyskuje się z dobrze opracowanymi suplementami diety, które pozwalają dostarczyć wszystkich niezbędnych witamin i minerałów w odpowiednich (a więc bezpiecznych) dawkach suplementacyjno-profilaktycznych. Powinny znaleźć się w nich witaminy B9, B6, A, D, E oraz magnez, wapń, żelazo, jod. Ważnym ich składnikiem są kwasy omega-3 (DHA EPA), które obniżają ryzyko depresji poporodowej i przedwczesnego porodu, poprawiają wewnątrzmaciczne odżywienie płodu oraz jego rozwój umysłowy. 

 

Lek. Marta Dąbrowska



Źródła:

 

M.Makowska-Donajska, L. Hirnle, Suplementacja witamin i składników mineralnych podczas ciąży, “Via Medica. Ginekologia i Perinatologia Praktyczna”, 2017, tom 2, nr 4, str 166-172

 

Stanowisko Zespołu Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w zakresie suplementacji witamin i mikroelementów podczas ciąży, “Ginekologia Polska”, 2011, nr 7, str. 550-553