Jak wygląda ciemieniucha u niemowlaka? To żółte, łuszczące się łuski występujące na skórze głowy, choć również w innych miejscach. Nie jest objawem choroby. To fizjologia niedojrzałego jeszcze organizmu, a konkretniej gruczołów łojowych. Ciemieniucha u dziecka łatwo daje się pokonać przy pomocy odpowiedniej pielęgnacji. Na czym powinna ona polegać?
Spis treści
Ciemieniucha - co to jest
Ciemieniucha u niemowlaka jest równie częstą zmianą skórną, co potówki czy pieluszkowe zapalenie skóry. Pojawia się u prawie wszystkich niemowląt. Ciemieniucha to zmiany zlokalizowane na owłosionej skórze głowy, a niekiedy także twarzy, klatki piersiowej, nawet okolic intymnych. Wyglądem przypominają łuszczące się strupki - żółte lub brązowe w zależności od nasilenia. Ciemieniucha u dziecka jest rodzajem łojotokowego zapalenia skóry. Wynika z niedojrzałości gruczołów łojowych, co jest znamienne dla wieku niemowlęcego. Powstaje w konsekwencji nadmiernej produkcji łoju (sebum), który zasycha na powierzchni skóry, jednocześnie przywierając do naskórka. Skóra odzyskuje dobrą kondycję w przeciągu kilku miesięcy. U większości niemowląt problem znika przed pierwszymi urodzinami. Możliwe są nawroty i pojawienie się ciemieniuchy u starszych dzieci, jednak takie przypadki należą do rzadkości.
Ciemieniucha - jak wygląda
Okres między drugim a dziesiątym tygodniem życia to najczęstszy moment, kiedy pojawia się ciemieniucha. Zauważa się ją w tych partiach ciała, gdzie licznie występują gruczoły łojowe. To przede wszystkim szczyt czaszki, ale też brwi, czoło, okolice uszu i plecy. Rodzice na ogół bez problemu rozpoznają ciemieniuchę u dzieci. Te tłuste, miękki i drobne łuski, tworzą charakterystyczną skorupę, którą ze względu na umiejscowienie, nazywa się „czepcem kołyskowym”. Złuszczeniu nie towarzyszy świąd ani pieczenie. Choć ciemieniucha niemowląt nie boli, bywa dokuczliwa. Zwłaszcza przy uporczywych zmianach stanowi problem natury kosmetycznej. Strupki na głowie i obficie łuszcząca się skóra u noworodka nie wygląda dobrze i staje się powodem zmartwień. Z tego powodu w poradniach dermatologicznych dla dzieci pada pytanie, jak zwalczyć ciemieniuchę?
Ciemieniucha - przyczyny
Aby wyjaśnić, jak pokonać ciemieniuchę, należy najpierw przybliżyć sposób jej powstawania. Zacznijmy od tego, że skóra noworodka nie jest jeszcze w pełni wykształcona. Cienki i bardzo przepuszczalny naskórek, brak podskórnej tkanki tłuszczowej, niewielka ilość włókien sprężystych, odczyn skóry bliski obojętnemu (pH średnio wynosi 6,34) - to wszystko sprawia, że skóra dziecka w pierwszym roku życia jest niezwykle wrażliwa, podatna na uszkodzenia i wpływ różnych substancji. Także hormonów matczynych, przekazywanych drogą łożyskową i podczas karmienia piersią. Mimo iż dokładna patogeneza ciemieniuchy niemowlęcej nie jest znana, uważa się, że duży udział w jej powstawaniu odgrywają androgeny przekazywane dziecku przez matkę, które pobudzają gruczoły łojowe do produkcji sebum. Ponieważ nie są one w pełni aktywne, nie pracują prawidłowo i wywołują łojotokowe zapalenie skóry.
Omawiając przyczyny ciemieniuchy u niemowląt, wskazuje się na jeszcze jeden czynnik - drożdżaki - głównie Candida albicans. Ich obecność rozpoznaje się (na skórze i w stolcu) większości dzieci z ciemieniuchą. Te grzyby mogą wywoływać wiele różnych zmian skórnych i problemów pokarmowych. Jaki mają udział w powstawaniu dermatologicznych schorzeń łojotokowych? Dokładnie nie wiadomo, wiadomo natomiast, że nasilają ich przebieg! Warto tu także zwrócić uwagę, że łojotokowe zapalenie skóry niemowląt powiązuje się z atopią. Uważa się, że ciemieniucha pojawia się częściej u dzieci z atopowym zapaleniem skóry, które zwykle diagnozuje się do 2. roku życia.
Jak leczyć ciemieniuchę?
Skoro ciemieniucha jest wynikiem zmian fizjologicznych nie zaś patologicznych, z reguły nie podejmuje się jej leczenia. Łuszcząca się skóra u noworodka czy niemowlęcia nie jest objawem dokuczliwym ani groźnym, jedynie nieestetycznym, dlatego zamiast terapii farmakologicznej zaleca się właściwą pielęgnację.
Łagodna i umiarkowana postać ciemieniuchy u dzieci daje się dość łatwo pokonać. Potrzeba tylko systematyczne działanie. Wystarczy raz na dzień posmarować skórę oliwką i delikatnie wyczesywać z niej łuski szczotką z miękkim włosiem. Po takim zabiegu warto umyć główkę dziecka szamponem Atoperal Baby Plus. Zawarty w nim mocznik zmiękcza naskórek, dzięki czemu łatwiej pozbyć się ciemieniuchy. Kosmetyki z linii Atoperal Baby Plus można stosować od pierwszych dni życia, dlatego są polecane do codziennej pielęgnacji niemowląt.
Przy bardziej uporczywej ciemieniusze niemowlęcej, w której łuski zbijają się w twardą skorupkę mocno przyklejoną do skóry głowy lub w przebiegu, której występują wykwity sączące, konieczna jest konsultacja dermatologiczna.
Ciemieniucha - jak zapobiegać
Ciemieniusze u niemowląt bardzo trudno zapobiec. Warto jednak wiedzieć, jakie czynniki mogą sprzyjać jej rozwojowi. Gruczoły łojowe są powiązane z temperaturą ciała. Pracują wydajniej, gdy jest gorąco. Dlatego należy unikać przegrzewania dziecka, które prowadzi nie tylko do nasilenia ciemieniuchy, lecz również przyczynia się do powstawania potówek, odparzeń i pieluszkowego zapalenia skóry. Niemowlę najlepiej ubierać warstwowo („na cebulkę”), a czapeczkę zakładać tylko, gdy jest to rzeczywiście konieczne. W trakcie snu nie ma potrzeby, aby szczelnie otulać maluszka grubym kocem. Ubrany w śpiochy z długim rękawem i lekko przykryty kołdrą na pewno nie zmarznie. Jeśli śpi w łóżku z rodzicami, trzeba pamiętać, że leżąca obok mama dodatkowo go ogrzewa.
Rodzice powinni też zwracać uwagę na temperaturę otoczenia. W mieszkaniu to nie więcej niż 22 stopni Celsjusza, chyba że szykowana jest kąpiel dla noworodka. Dobrze też by było wystarczająco wilgotno - optymalna wilgotność powietrza w domu wynosi 60%. Pomagają ją utrzymać kwiaty doniczkowe, zawieszki z wodą na kaloryfery oraz specjalne urządzenia elektryczne oczyszczająco-nawilżające.
Ciemieniucha u niemowląt może przenosić się w różne rejony ciała. Występując początkowo tylko w obrębie głowy i twarzy, pojawia się na szyi, klatce piersiowej, pośladkach. Aby temu zapobiec, należy pielęgnować skórę dziecka we właściwy sposób. Pomogą w tym specjalne kosmetyki dla niemowląt (np. z linii Atoperal Baby Plus), które łagodnie oczyszczają i nawilżają skórę, bez naruszania delikatnej bariery naskórkowej i jej pH. Ważne jest także częste przewijanie dziecka - dokładne mycie i osuszanie skóry w okolicy pieluszkowej i zabezpieczanie jej odpowiednią maścią (np. Linoeparol z olejem z wiesiołka).
Łojotokowe zapalenie skóry zwykle wycisza się około 8. miesiąca życia dziecka. Jeśli utrzymuje się dłużej lub staje się dokuczliwa, dobrze zapytać pediatrę, jakie sposoby na ciemieniuchę w danym przypadku sprawdzą się najlepiej.
Lek. Michał Dąbrowski
Źródła:
D. Jenerowicz, A. Polańska, Postępowanie i leczenie ciemieniuchy, “mp.pl”, [dostęp 30.20.2020], https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/lista/98451,postepowanie-i-leczenie-ciemieniuchy
I. Marycz-Langer, Łojotokowe zapalenie skóry u niemowląt, “pulsmedycyny.pl”, [dostęp 30.10.2020], https://pulsmedycyny.pl/pielegnacja-skory-dziecka-880855
H. Murkoff, Pierwszy rok życia dziecka, Poznań, 2003, str. 212-213
