Spis treści

 

Niemowlę kaszle, czy jest chore?

Kaszel niemowląt spełnia tę samą funkcję, co u osób dorosłych. To mimowolny odruch obronny, dzięki któremu układ oddechowy oczyszcza się z nadmiaru wydzieliny albo ciał obcych. Rozpoczyna się od pobudzenia gałązek nerwu błędnego i nasilonego wdechu, po czym następuje szybki wydech, któremu towarzyszy zamknięcie głośni. W momencie jej otwarcia wytworzone w klatce piersiowej i płucach wysokie ciśnienie wywołuje gwałtowny wyrzut powietrza, pozwalający usunąć z dróg oddechowych wszelkie obce cząstki. 

 

Odruch kaszlu skutecznie oczyszcza drogi oddechowe nie tylko z chorobotwórczych drobnoustrojów i alergenów, lecz także zanieczyszczeń środowiskowych i chemicznych. Jeśli niemowlę pokasłuje, nie zawsze jest chore, a jedynie reaguje na czynniki drażniące - pyłki kurzu, dym tytoniowy, zimne powietrze czy nadmiar śliny. Kaszel u dziecka po przebudzeniu często występuje podczas ząbkowania, ponieważ w trakcie wyrzynania zębów mlecznych zwiększa się produkcja śliny. Jednak odruch kaszlu nie zawsze ma konkretną, wyraźną do uchwycenia przyczynę. Dzieci zdrowe kaszlą nawet kilkanaście razy na dobę, także w nocy, podczas snu. I jeśli nie towarzyszą temu żadne niepokojące objawy - katar, gorączka, rozdrażnienie, biegunka, zmiany skórne - nie ma powodu do niepokoju.

 

Jak rozpoznać kaszel u niemowlaka?

Kaszel suchy czy mokry? Rozpoznanie rodzaju nie zawsze jest proste.

Kaszel mokry, w przeciwieństwie do suchego, jest produktywny, odbywa się z odkrztuszaniem wydzieliny. Na jej podstawie można podejrzewać  rodzaj infekcji. Jednak 

 

Lepka, przezroczysta wydzielina, świszczący oddech, przerywany dusznością płacz, nawracające zapalenie oskrzeli to główne symptomy astmy, choć w jej przebiegu częściej pojawia się kaszel suchy.

 

Suchy kaszel u niemowlaka jest chrapliwy, szczekający, seryjny i bardzo dokuczliwy. Wymusza ciągłe napinanie mięśni klatki piersiowej i brzucha, co wywołuje dyskomfort i ból, a czasem także podrażnienie gardła. Salwy suchego kaszlu u niemowlaka, oprócz astmy, występują również w zakażeniach wirusowych, alergiach oraz podczas ząbkowania. Ponadto to najczęstszy objaw poinfekcyjny, który utrzymuje się nawet przez trzy tygodnie. Ze względu na czas trwania kaszel suchy dzielimy na:

  • ostry - trwa do 3. tygodni,

  • podostry - trwa od 3. do 8. tygodni,

  • przewlekły - utrzymujący się ponad 8. tygodni.

 

Katar i kaszel u niemowlaka - kiedy do lekarza?

Kaszel u niemowlaka nie musi oznaczać choroby. Dlatego czasem warto zacząć od obserwacji dziecka. Jeśli niemowlę kaszle, ale nie ma kataru, gorączki, a karmienie piersią czy butelką przebiega bez zastrzeżeń, można przyjąć postawę wyczekującą. 

 

Inaczej jest, gdy maluszek kicha, ma podwyższoną temperaturę ciała, problemy z jedzeniem, wysypkę i staje się niespokojny. Takie objawy są sygnałem alarmowym i mogą wskazywać na zwykłe przeziębienie, ale też inne groźne choroby, jak grypa, krztusiec, mukowiscydoza czy refluks. Podobne symptomy pojawiają się także w przebiegu odry i trzydniówki (bostonki). Wysypka, kaszel i gorączka u niemowlaka to typowe oznaki tych chorób wirusowych. Jeszcze jedną, przebiegającą z  tzw. szczekającym kaszlem i stridorem (świstem krtaniowym), jest zapalenie krtani. 

 

Kaszel i inne objawy typowe dla przeziębienia wskazują na wiele różnych chorób - wirusowych i bakteryjnych. Dlatego w takich przypadkach niezbędna jest szybka wizyta u pediatry. Do lekarza trzeba zgłosić się niezwłocznie, gdy występuje:

  • kaszel i gorączka (powyżej 39 stopni C.),

  • biegunka i wymioty,

  • ostry kaszel u niemowlaka, świszczący oddech i trudności z oddychaniem,

  • uciążliwy kaszel przerywający jedzenie, wybudzający ze snu,

  • krwioplucie.

 

Jak leczyć kaszel u niemowlaka?

Nie powinno się podawać dzieciom żadnych leków bez konsultacji z lekarzem. Zresztą nie należy próbować pozbyć się kaszlu u niemowlaka za wszelką cenę, ponieważ jest niezbędny dla sprawnego działania układu oddechowego. Jeśli kaszel u dziecka martwi mamę i tatę, najlepiej, aby zasięgnęli opinii pediatry i postępowali zgodnie z zaleceniami lekarza.

 

Kaszel u niemowlaka z rozpoznanym zakażeniem bakteryjnym wymaga podania antybiotyków. Na infekcje wirusowe to nie działa, więc pozostaje leczenie objawowe. 

  • Na szczekający kaszel i zapalenie krtani dziecko może dostać sterydy. 

  • Przy kaszlu mokrym pomocne są leki wykrztuśne, które ułatwiają usunięcie zalegającej wydzieliny. 

  • Do łagodzenia kaszlu suchego wskazane są preparaty nawilżające. 

Leki przeciwkaszlowe przepisuje się w wyjątkowych sytuacjach, na przykład z powodu duszącego kaszlu u niemowlaka w nocy, przerywającego sen i pogarszającego samopoczucie dziecka. Stosowanie na własną rękę takich medykamentów jest niekorzystne i niebezpieczne. Może wydłużyć czas trwania choroby i przynieść powikłania, w tym tak częste u małych dzieci nadkażenie bakteryjne. 

 

Inhalacje na kaszel u niemowlaka

Gdy niemowlę kaszle, warto wykorzystać inhalator. To urządzenie do tzw. terapii wziewnej, które zmienia postać leków i wyrobów medycznych w aerozol. Drobne cząsteczki zawieszone w gazie łatwiej przenikają do dróg oddechowych niż substancje płynne, a ponadto skracają drogę podania leku, który nie trafia do przewodu pokarmowego. 

 

Do inhalacji lekarze często przepisują dzieciom sterydy wziewne, jednak trzeba uważać, gdyż są to substancje szkodliwe dla delikatnej i niedojrzałej jeszcze skóry niemowląt. Sterydy mogą podrażnić, a nawet uszkodzić naskórek. Aby tego uniknąć, trzeba zabezpieczyć  buzię maluszka natłuszczająco-nawilżającym kremem . Po zakończeniu inhalacji twarz dziecka dokładnie myjemy wodą i znów nakładamy cienką warstwę kremu. Zaleca się też oklepywanie pleców dziecka, co ułatwia odkrztuszanie wydzieliny.

 

Inhalacje pozwalają nawilżyć błonę śluzową gardła, rozrzedzić flegmę, a jednocześnie oczyścić nos. Te przeprowadzane z użyciem soli fizjologicznej (0,9 NaCl) ułatwią usuwanie wydzieliny podczas kaszlu mokrego. Natomiast roztwory izotoniczne czy hipotoniczne z dodatkiem kwasu hialuronowego sprawdzą się w przypadku suchego kaszlu. 

 

Co jeszcze podać dziecku na kaszel? Podczas infekcji dróg oddechowych wskazane jest częstsze podawanie dzieciom płynów i dbanie o higienę nosa. Kaszel i katar nie muszą oznaczać żadnej poważnej infekcji, jednak gdy są bagatelizowane, mogą doprowadzić do zapalenia ucha, płuc lub oskrzeli.

 

Lek. Michał Dąbrowski

 

Źródła:

 

Kaszel [w:] Interna Szczeklika, “Medycyna praktyczna”, Kraków 2019, str. 78-80

 

Kaszel u dzieci - diagnostyka i leczenie, “mp.pl”, [dostęp 26.05.2021], https://www.mp.pl/artykuly/41975,kaszel-u-dzieci-diagnostyka-i-leczenie-aktualne-2008-wytyczne-british-thoracic-society