Spis treści

 

Badania ciążowe przed 10. tygodniem ciąży

Ciąża to wyjątkowy czas, pełen zadań do wykonania. Trzeba naszykować kącik dla maluszka, skompletować wyprawkę - w tym pomogą kosmetyki dla niemowląt z Niezbędnika Młodej Mamy - a także wykonać mnóstwo badań dodatkowych. Lekarz zleca je podczas każdej wizyty odbywanej podczas tych niezwykłych 9 miesięcy.

 

W pierwszych tygodniach ciąży do laboratorium diagnostycznego trzeba wybrać się kilkukrotnie. Najpierw, aby potwierdzić ciążę, wykonuje się badanie z krwi określające poziom hormonu gonadotropiny kosmówkowej (beta HCG). Stężenie beta HCG na początku ciąży jest niskie, jednak z dnia na dzień sukcesywnie wzrasta, a w ciągu kolejnych 48 godzin powinno podwoić swoją wartość. 

 

Pierwsze badania w ciąży to również:

  • badanie ginekologiczne,

  • cytologia (o ile wymaz nie był pobrany w przeciągu ostatniego pół roku),

  • badanie piersi (gruczołów sutkowych),

  • pomiar wzrostu i masy ciała,

  • pomiar ciśnienia krwi. 

 

Po potwierdzeniu radosnej nowiny pacjentka otrzymuje Kartę Prowadzenia Ciąży. To dokument obowiązkowo wydawany wszystkim ciężarnym, jednak ma niejednolity wzór Dlatego nie martw się, jeśli zauważysz, że siostra czy koleżanka mają zupełnie inne kart ciąży niż Ty. Ważniejsze od tego są wpisywane dane.

 

Podczas kolejnych wizyt kontrolnych lekarz będzie zapełniał poszczególne rubryki wynikami zleconych badań ciążowych. Wśród nich jest m.in. morfologia krwi i badanie ogólne moczu, które w ciąży wykonuje się regularnie, mniej więcej co miesiąc. A oprócz nich trzeba wykonać także inne obowiązkowe badania. Przed ukończeniem 10. tygodnia ciąży zlecane jest:

  • badanie na grupę krwi,

  • badanie przeciwciał odpornościowych do antygenu krwinek czerwonych (to pozwala wykluczyć konflikt serologiczny),

  • badanie stężenia glukozy we krwi na czczo,

  • badanie w kierunku kiły (VDRL),

  • badanie na HIV i HCV,

  • testy wykrywające przeciwciała IgM i IgG różyczki i toksoplazmozy,

  • oznaczenie TSH (hormon tarczycy),

  • kontrola stomatologiczna.

 

Pomiędzy 5. a 10 tygodniem ciąży zwykle odbywa się też pierwsze badanie USG, podczas którego lekarz potwierdza obecność pęcherzyka ciążowego. USG to jedno z tych badań w ciąży, które powtarza się kilkukrotnie, w tym w zakresie diagnostyki prenatalnej. 

 

Badania prenatalne w ciąży - kiedy się robi?

Badania prenatalne dzielą się na nieinwazyjne oraz inwazyjne. Nieinwazyjne wykonuje się w pierwszej kolejności, a gdy ich wyniki będą niepomyślne, rozszerza się diagnostykę o amniopunkcję, biopsję trofoblastu albo kordocentezę. Nieinwazyjne badania prenatalne to badanie ultrasonograficzne, badanie biochemiczne (beta-HCG i PAPPA) oraz wolne płodowe DNA płodu, które wykonuje się w określonym terminie.

 

Za ich pomocą ocenia się ryzyko wystąpienia aberracji chromosomowych. Ryzyko urodzenia dziecka z wadą wrodzoną wzrasta wraz z wiekiem matki. Dlatego dziś, kiedy coraz później zapada decyzja o macierzyństwie, znaczenie badań prenatalnych jest nieocenione. W ramach rządowego programu każda ciężarna powyżej 35. roku życia ma zagwarantowany dostęp do diagnostyki prenatalnej. Ponadto badania genetyczne w ciąży wykonuje się gdy:

  • w poprzedniej ciąży wystąpiły aberracje chromosomowe u płodu,

  • u jednego z rodziców dziecka wykryto strukturalną aberracji chromosomowych,

  • istnieje ryzyko urodzenia dziecka z wadą uwarunkowaną genetycznie lub wieloczynnikową,

  • badanie USG i badania biochemiczne wykryły nieprawidłowości podnoszące ryzyko wystąpienia aberracji chromosomowej lub wady płodu.

 

Badania do wykonania pomiędzy 11. a 14. tygodniem ciąży

Pomiędzy 11. a 14. tygodniem ciąży (czyli ukończonym 13 tygodniem ciąży) wykonuje się pierwsze badanie prenatalne. W jego trakcie ocenia się m.in.:

  • anatomię płodu,

  • przezierność karkową,

  • obecność lub brak kości nosowej,

  • czynność pracy serca.

 

W tym czasie zlecane są również badania biochemiczne, określające jednocześnie poziom hormonów i białek ciążowych w surowicy krwi matki. To tzw. test podwójny (PAPP A+beta HCG).

 

Od 2018 roku nowym standardem w opiece okołoporodowej są badania oceniające ryzyko wystąpienia depresji u ciężarnej. W tym celu lekarz przeprowadza ankietę albo wywiad, których wyniki pozwalają oszacować, w jakim stopniu kobieta narażona jest na wystąpienie zaburzeń psychicznych. Niestety takie problemy dotykają wielu ciężarnych, a wiele z nich zmaga się z depresją w osamotnieniu, co przekłada się nie tylko na relacje z dzieckiem, lecz również stan zdrowia kobiety. Takie badanie wykonuje się trzykrotnie, w I i III trymestrze ciąży oraz w okresie połogu.

 

Badania do wykonania pomiędzy 15. a 26. tygodniem ciąży

W tym czasie oprócz rutynowo zlecanej morfologii i posiewu moczu, wykonuje się także biocenozę pochwy. W tym celu pobiera się wymaz do oceny mikroflory bakteryjnej oraz rozpoznania ewentualnych stanów zapalnych czy infekcji intymnych. Kobieta ciężarna jest szczególnie podatna na wystąpienie zakażeń dróg rodnych, które mogą negatywnie wpływać na rozwój płodu.

 

Pomiędzy 18. a 24. tygodniem ciąży (ukończonym 23. tygodniem ciąży) wykonuje się drugie badanie USG. Anatomię płodu ocenia się najczęściej przez powłoki brzuszne. Podczas badania ocenia się biometrię płodu i określa szacunkową wagę dziecka, a także ocenia budowę głowy, twarzy, mózgu, rdzenia kręgowego, kończyn, a także narządów układu oddechowego i pokarmowego. Bardzo ważne jest zbadanie czynności serca płodu. Dodatkowo monitoruje się ilość wód płodowych. 

 

II trymestr to także czas na inne badania:

  • test obciążenia glukozą,

  • obecność przeciwciał w kierunku toksoplazmozy (gdy w I trymestrze wynik był ujemny),

  • przeciwciała odpornościowe do antygenu krwinek czerwonych (u kobiet z Rh-).

 

Badania do wykonania pomiędzy 27. a 37. tygodniem ciąży

Podczas wizyty kontrolnej lekarz ocenia wymiary miednicy kostnej. To proste badanie, które wykonuje się przy pomocy miednicomierza, aby potwierdzić, że poród może odbyć się drogami natury.

 

W trakcie wywiadu ginekolog może spytać, kiedy kobieta poczuła pierwsze ruchy płodu. W przypadku gdy występują wskazania wykonuje badanie KTG, które rejestruje czynność serca płodu oraz czynność skurczową macicy. Ponadto przeprowadza kolejną ocenę ryzyka wystąpienia depresji u ciężarnej oraz zleca następujące badania z krwi do wykonania przed ukończeniem 37. tygodnia ciąży, m.in.:

  • antygen HBs (w kierunku wirusowego zapalenia wątroby typu B),

  • GBS (w kierunki zakażenia paciorkowcem grupy B),

  • HIV,

  • VDRL,

  • HCV.

 

Badania do porodu

Ciążę od 37. tygodnia uznaje się za donoszoną i jeśli rozpocznie się akcja porodowa, dziecko urodzi się o czasie, nawet jeśli nie pokryje się to z terminem wyznaczonym przez lekarza. 

 

Pod koniec III trymestru trzeba wykonać morfologię i ogólne badanie moczu, a także kontrolne USG. KTG w ciąży fizjologicznej wykonuje się w terminie porodu. Jeśli poród nie następuje samoistnie do 40-42. tygodnia, przeważnie pacjentka jest kierowana na oddział położniczy.

 

lek. Marta Dąbrowska

 

 

Źródła:

 

Program badań prenatalnych, pacjent.gov.pl, [dostęp 19.04.2021], https://pacjent.gov.pl/program-profilaktyczny/program-badan-prenatalnych